Groen mbo hoog in SustainaBul ranking

Tekst : Ton van den Born
Foto's: Ton van den Born & Mirjam Kuggeleijn

In  deel 1 gaat het over het vmbo en mbo. We spraken met Hilda Weges, projectmanager van SustainaBul .

Voor meer duurzaamheid zijn er de afgelopen jaren in het onderwijs veel gezamenlijke en individuele initiatieven geweest. Groen mbo ging ‘Voorop in de Vergroening’ en er kwamen Eco-schools. Gedreven docenten vulden hun lessen met uitleg over de Sustainable Development Goals (ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties), de gevolgen van klimaatverandering, de invoering van kringlooplandbouw of het belang van recycling en het scheiden van afval.

Veel initiatieven waren op les, school of hooguit een onderwijssector gericht. Maar Leren voor Morgen (en Studenten voor Morgen, zie het andere artikel in dit tweeluik) wil breder. “Uiteindelijk gaat het erom dat het in het natuurlijke dna van het hele onderwijs komt”, zegt Hilda Weges, projectmanager voor Sustainabul (in mbo en vo), onderdeel van Leren voor Morgen.

Lees ook: Docent als voorbeeld, juist bij duurzaamheid|

Verduurzaming mbo

De coöperatie Leren voor Morgen wijst het onderwijs sinds haar oprichting in 2017-2018 op het belang van een integrale aanpak van duurzaamheid. “Het idee is dat duurzaamheid integraal ingevoerd moet worden zoals dat bijvoorbeeld met ict is gebeurd”, vertelt Weges. Die integratie gebeurt dan op basis van een whole school approach, met duurzaamheid in het onderwijsprogramma, in de relatie met de praktijk, professionalisering op dit gebied en ook duurzaamheid in het gebouw en de bedrijfsprocessen.

Weges was als beleidsmedewerker bij de AOC Raad betrokken bij duurzaamheidsprojecten. Leren voor Morgen vroeg haar in 2019 de Sustainabul-ranking, die al een jaar of zeven in hoger onderwijs werd uitgevoerd, te vertalen naar het mbo en het voortgezet onderwijs.

Leren voor Morgen richt zich samen met Studenten voor Morgen op de hele onderwijskolom: van primair, voortgezet en middelbaar beroeps- tot hoger onderwijs. En over alle leeftijden, zegt Weges. “Van kleuters tot volwassenen.”

Hilda Weges

Er kwam een stuurgroep voor het mbo, met onder andere Roos Wemmenhove van Leren voor Morgen, Rob de Vrind, oprichter van Duurzaam MBO, en Laura Roebroeck, vanuit Groenpact. Die stuurgroep dacht na over de vraag wat er in het mbo moet gebeuren om een doorbraak te krijgen.

Anticiperen op de veranderende wereld

“Het bleef vaak hangen in projecten”, zegt Weges. “Het stopt dan min of meer na afloop van zo’n project. Maar het gaat er uiteindelijk om dat mensen duurzaam in het leven staan. Dat we iets neerzetten waarmee we echt een systeemverandering kunnen stimuleren. We willen dat iedere student, als burger, milieubewust wordt, en dat ze bij alles wat ze doen, zowel werk als privé, zich bewust zijn van de impact. Energietransitie, voedselkeuze, afvalproductie. Het grote doel is dat mensen anders gaan denken en dat ze duurzaamheidsbewustzijn incorporeren.”

"Het idee is dat duurzaamheid integraal ingevoerd moet worden zoals dat bijvoorbeeld met ict is gebeurd"

“Dat vraagt andere skills, een andere onderwijsopzet en een andere leeromgeving, zodat studenten sneller kunnen anticiperen op de veranderende wereld”, vervolgt ze. “Corona heeft denk ik alleen maar meer urgentie gebracht. En kijk behalve naar de SDGs, naar de Green Deal van Timmermans of het IPCC-rapport over klimaatverandering.” Kijk ook naar de grote klimaatmarsen die werden georganiseerd voor en tijdens de klimaattop in Glasgow, november 2021.

De klimaatmars in Amsterdam op 6 november 2021

“Bij scholen zie je nog wel grote verschillen. Yuverta bijvoorbeeld heeft duurzaamheid centraal gesteld en vertaald naar onderwijs, naar gebouwen en alles, maar dat is niet overal zo. Soms moet het nog helemaal van individuele docenten komen. Er zijn nog steeds mbo-scholen waar je weinig van duurzaamheid ziet, maar met de Sustainabul geef je in elk geval een podium aan docenten die iets doen. De school zal dit dan hopelijk omarmen.”

Liedjes over duurzaamheid

In de Sustainabul-uitslag voor 2020 stond Wellantcollege (dat nu samen met Citaverde en Helicon Yuverta vormt) fier bovenaan. De groene opleidingscentra beschouwden zich ook altijd bij uitstek als de plaats waar ‘vergroening’ uitvoering krijgt. Het gaat er in het onderwijs immers om klimaat, biodiversiteit en voedsel en om betere voorwaarden voor planten, dieren en mensen. Een heel belangrijk element in verduurzaming is ook die vergroening.

Noot van redactie (later toegevoegd): In 2021 behaalde Yuverta de tweede plek in de SustainaBul ranking.

"Het grote doel is dat mensen anders gaan denken en dat ze duurzaamheidsbewustzijn incorporeren"

De groene vmbo- en mbo-scholen profileerden zich vervolgens als ‘de opleidingscentra van groene innovatie’ toen in 2015 de voornemens van ‘Voorop in de Vergroening’ gepubliceerd werden. Of, met andere woorden, als scholen die zich in hun onderwijs richten ‘op een verantwoorde en gezonde levensstijl bij jongeren in de stad en op het platteland, opleiden voor een welvarende, duurzame groene sector én voor nieuwe beroepen die – ook in de andere sectoren – ontstaan door de vergroening van de economie.’

Maar verduurzamen kunnen en moeten we allemaal. Weges: “Je verwacht misschien dat het in bepaalde domeinen meer voor de hand ligt, groen natuurlijk, energie of de bouw bijvoorbeeld, maar ook op de Herman Brood Academie (voor muziek) of het Media College kun je op allerlei manieren duurzaamheid integreren. Al is het maar door bijvoorbeeld liedjes over duurzaamheid te maken.”

Weges verwacht dat de Sustainabul, die tijdens de pilotfase volgens haar nog veel overtuigingskracht en energie vroeg, een ‘mooie plaats in het mbo’ gaat krijgen. “Eigenlijk is dat al wel het geval, met de ruim twintig mbo-instellingen die jaarlijks meedoen.”

Groene vmbo-scholen

Het vmbo, waar de ranking vanaf dit jaar gaat plaatsvinden, kan niet worden vergeten. Veel groene vmbo-scholen zijn aangesloten bij Eco-schools. Aeres (voorheen Nordwin) Leeuwarden bijvoorbeeld waar ze melden: ‘We willen een groene en duurzame school zijn en daarom hebben wij ons aangesloten bij Eco-Schools.’

Want ook op het vmbo leren leerlingen duurzaam handelen. Bijvoorbeeld het hoe en waarom van afval scheiden voor hergebruik, waarom je geen plastic zakjes meer uitdeelt bij de kassa, welke keuzes beter zijn voor milieu en klimaat, en hoe je heel concreet kunt bijdragen aan verduurzaming in een bedrijf of organisatie.

Lees ook:  Docent als voorbeeld – juist bij duurzaamheid

Mensen, organisaties en instrumenten rond duurzaam (v)mbo

• > Leren voor Morgen ontstond in 2017-2018 als een coöperatie van onderwijs, ondersteuners, ondernemers en overheid. Giuseppe van der Helm is directeur van de coöperatie. Hij is ook landelijk coördinator voor SDG 4, de VN-doelstelling over de kwaliteit van onderwijs. Weges: “We hopen dat Leren voor Morgen niet als iets van buitenaf wordt gezien maar dat het van de scholen zelf wordt.” Kijk ook naar het YouTube-kanaal van de coöperatie.
• > De Sustainabul is een ranglijst van onderwijsinstellingen op duurzaamheid. De coöperatie Leren voor Morgen voert deze sinds 2019 uit voor het mbo en sinds 2021 voor het vo (en dus ook het vmbo). In het eerste jaar deden negen mbo-scholen aan mee, een jaar later twintig. Het gaat in de ranking en de beoordeling daarvoor om alle onderdelen van de whole school approach zoals visie, curriculum, didactiek, relatie met de omgeving, het gebouw en de bedrijfsvoering en professionalisering. Op 10 december 2021 is de uitreiking van de Sustainabul MBO 2021. Lees bij Sustainabul VO hoe het staat met de procedure daar en hoe scholen kunnen deelnemen.
• > Eco-schools is een programma voor scholen die met leerlingenwerk maken van duurzaam denken en doen. Duurzaamheid krijgt er een vaste plek in onderwijs, in het gebouw en de omgeving. Leerlingen, in Eco-teams, leiden de verduurzaming en voeren acties uit. Scholen kunnen de groene vlag verdienen, en een door de Verenigde Naties erkend keurmerk voor duurzame scholen.
• > Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO), met Stan Frijters, onderzoeker en docent van Aeres Hogeschool, gaat vooral over een methodiek van onderzoekend leren op duurzaam onderwijs: hoe kun je daar als docent met leerlingen en studenten vorm aan geven?
• > Het Groene Kompas is een instrument om onderwijsteams te helpen duurzame ontwikkeling in het (v)mbo te krijgen.
• > Arjen Wals, hoogleraar Transformatief leren voor sociaalecologische duurzaamheid bij Wageningen University & Research, denkt al jaren na over duurzaam onderwijs. Hij heeft de whole school approach ontwikkeld die nu als basis dient voor de ranking bij Sustainabul MBO.
  
• > Duurzame projecten en start-ups kunnen meedoen aan de Impactprijs Groen Onderwijs, die Groenpact jaarlijks organiseert.