Tekst en foto’s Ton van den Born
Net zoals in vmbo en mbo zijn er bij universiteiten en hogescholen wat duurzaamheid betreft grote verschillen tussen de onderwijsinstellingen. Aldus Femke Hermans (21), voorzitter van Studenten voor Morgen, en Marrit van de Witte (22), secretaris en vice-voorzitter.
Op het kantoor van Studenten voor Morgen in Utrecht vertellen zij wie ze zijn, wat Studenten voor Morgen is en wat zij doen om te zorgen dat duurzaamheid in hoger onderwijs norm wordt. Zoals de Sustainabul-ranglijst. “Geen enkele instelling wil onderaan in die ranglijst staan”, zegt Van de Witte.
Femke Hermans en Marrit van de Witte
Voor Wageningen University & Research geldt die positie in elk geval niet. Ze stonden in 2021 bovenaan de SustainaBul ranking. En ze bereikten (opnieuw) plek 1 in de internationale GreenMetric ranking (een prestatielijst op duurzaamheid van Universitas Indonesia (UI) waaraan in 2020 912 universiteiten uit 84 landen meededen). Wat Wageningen University & Research allemaal doet op het gebied van duurzaamheid is ook uitgebreid op de website te lezen. Duurzaamheid is, aldus de universiteit, leidend principe in onderwijs, in onderzoek en in de bedrijfsvoering.
‘Over het algemeen hebben de hoog scorende instellingen vooruitstrevende voorbeelden op het gebied van beleid, implementatie en monitoring, strategie en doelen met een langetermijnvisie, betrokkenheid van studenten en andere stakeholders en transparantie.’ Zo staat te lezen in de rapportage van Sustainabul over 2021.
Groen onderwijs is er naast Wageningen University & Research goed vertegenwoordigd in de top van de lijst. Hogeschool Van Hall Larenstein, vorig jaar nog op de eerste plek, eindigde in 2021 als tweede.
Vanuit de verantwoordelijkheid die ze voelen om als instellingen met studies op het gebied van milieu, klimaat, voedsel, biodiversiteit en leven, duurzaamheid in het onderwijs niet op zichzelf te laten staan. Het moet wil het overtuigend zijn voor studenten en omgeving ook breed gedragen worden in alle facetten van de instelling, van bedrijfsvoering en kantinebeleid tot energie en middelengebruik.
Sustainabul sinds 2012
Studenten voor Morgen willen verduurzaming van hoger onderwijs in Nederland verder stimuleren. Ze willen ook zien dat het niet alleen bij mooie woorden blijft.
De organisatie bestaat uit een wisselend bestuur van zes studenten. Het is een landelijk studentennetwerk met 43 lidorganisaties in verschillende studentensteden. Ze bestaan sinds 1993, toen nog als LHUMP: het Landelijk Hogeschool en Universitair Milieu Platform. De studentenafdeling van Jongeren Milieu Actief (JMA) werd in 1997 een zelfstandige organisatie, vormde later het netwerk Duurzaam Hoger Onderwijs en noemde zich weer later simpelweg ‘Morgen’. Sinds 2008 heet de organisatie Studenten voor Morgen.
"Geen enkele instelling wil onderaan in die ranglijst staan"
Studenten voor Morgen heeft verschillende projecten uitgevoerd over verduurzaming van hoger onderwijsinstellingen en het studentenleven. Sinds 2012 is de Sustainabul het belangrijkste project. Deelnemende onderwijsinstellingen worden beoordeeld op duurzaamheid in het onderwijs, in bedrijfsvoering, in onderzoek en in de integrale benadering.
Groot onrecht
Klimaatverandering en milieu-impact is voor Marrit van de Witte, die de MSc Environmental Management in Wageningen doet, de grote drive. “Een groot onrecht waar ik iets aan wil doen.”
De klimaatmars november 2021, waar 40.000 mensen aandacht vroegen voor klimaatverandering en het milieu
Femke Hermans, die Future Planet Studies aan de Universiteit van Amsterdam doet en verder wil in milieurecht, groeide op in Wijk aan Zee. Onder de rook van Tata Steel. “Als je het raam open liet, werd je beddengoed zwart. Op het Young Art Festival in Beverwijk, waar ik vrijwilliger was, groeide mijn bewustzijn. Hoe kan het toch dat bijna zorgeloos daar zo’n grote vervuiler zit?”
Dezelfde drive die hen tot studiekeuze bracht, hebben ze meegenomen naar Studenten voor Morgen. Er komt daar elk jaar op 1 juli een nieuw studentenbestuur. “Het kost dan wel tijd om dingen over te dragen.” Ze vertellen over het beleidsweekend dat ze met het nieuwe bestuur net hebben gehad (eind september). “We hebben veel gespard over het beleid. Wat willen we bereiken, waar willen we op focussen?”
Voorbeeldfunctie
“De onderwijsinstellingen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Ze hebben ook een voorbeeldfunctie voor de studenten”, aldus Van de Witte. Hermans: “We zijn in Nederland een van de grootste vervuilers, maar blijkbaar moet je de gevolgen eerst voelen voordat je in beweging komt. Dan is het vaak te laat.”
Maar het gevoel van urgentie lijkt te komen. “Bij een bezoek aan de hogeschool in Ede, waar ik dacht voor een informeel gesprekje te komen, zat ik plots met vier mensen aan tafel”, zegt Van de Witte. “Dat zegt wel iets over hoe belangrijk ze het vinden.” Op greenwashing blijven ze alert. “We proberen verder te kijken: wat staat er in beleidsplannen en kun je ook laten zien hoe je bijvoorbeeld de energievoorziening regelt?”
Studenten voor Morgen overlegt met koepelorganisaties, instellingen en, natuurlijk, Leren voor Morgen. Ze adviseren ze soms ook, maar de Sustainabul is volgens Hermans en Van de Witte wel het project met de meeste impact. “We steken er veel tijd in. Op scholen zijn er rankers actief, vrijwilligers die niet op hun eigen, maar op andere instellingen kijken hoe het daar staat met duurzaamheid. Ze hebben een lijst met 18 vragen en gaan daarmee beleidsplannen en alles doorspitten.”
“Ik heb dat ranken vorig jaar gedaan vanuit Wageningen”, zegt Van de Witte. “Dit jaar zit ik aan de organisatiekant en stuur ik de rankers aan. Dat is spannend!”
"We zijn in Nederland een van de grootste vervuilers, maar blijkbaar moet je de gevolgen eerst voelen voordat je in beweging komt."
Een onvolledig overzicht van mensen, organisaties en instrumenten rond duurzaam hoger onderwijs
> Leren voor Morgen ontstond in 2017-2018 als een coöperatie van onderwijs, ondersteuners, ondernemers en overheid. Giuseppe van der Helm is directeur van de coöperatie. Hij is ook landelijk coördinator voor SDG 4, de VN-doelstelling over de kwaliteit van onderwijs. Kijk ook naar het YouTube-kanaal van de coöperatie.
> De Sustainabul is een ranglijst van onderwijsinstellingen op duurzaamheid. Studenten voor Morgen voert deze sinds 2012 uit voor hoger onderwijs. Op 20 mei 2022 is de volgende publicatiedatum van de lijst (Sustainabul 2022).
> Arjen Wals, hoogleraar Transformatief leren voor sociaalecologische duurzaamheid bij Wageningen University & Research, denkt al jaren na over duurzaam onderwijs. Hij heeft de whole school approach ontwikkeld die nu als basis dient voor de ranking bij Sustainabul MBO.
> In Het Groene Brein, een idee van Antoine Heideveld, voorzitter van Leren voor Morgen, was de gedachte om wetenschappers rond duurzaamheid bijeen te brengen. Het Groene Brein is een vraagbaak voor Leren voor Morgen.
> Leren voor Duurzame Ontwikkeling (LvDO), met Stan Frijters, onderzoeker en docent van Aeres Hogeschool, gaat vooral over een methodiek van onderzoekend leren op duurzaam onderwijs: hoe kun je daar als docent met leerlingen en studenten vorm aan geven?
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
