Docent als voorbeeld: juist bij duurzaamheid

Tekst: Kirsten van Valkenburg
Foto's: Kirsten van Valkenburg & Helicon Opleidingen & Wellantcollege

Marjan Nijenbanning – Pot werkt bij Terra mbo Groningen en is verbonden aan de opleiding Food, Life & Innovation. Ze vertelt enthousiast over de bekendmaking dat zij Duurzame docent 2020 van het mbo is. “Het was verassend en ik was een beetje overdonderd. We waren bezig met de installatie van de jongerenvoedselraad, waar onze school nauw bij is betrokken. Ik werd naar voren geroepen en ik dacht dat we gingen afsluiten, maar toen kreeg ik mijn uitverkiezing te horen. Het was al een groot feest en dit maakte het nog mooier.”

Het moet anders

Marjan ziet dat het anders moet en wil daar op allerlei manieren aan bijdragen. “Ik wil daar iedereen bij meenemen, dat is de kern van wie ik ben. En dan gaat het niet alleen om ‘mijn’ studenten, maar ook om bijvoorbeeld de wijk waar ik woon.” Daar heeft Marjan een buurtbijenstal opgericht en een imker opgeleid. De imker geeft les aan leerlingen van basisscholen en voortgezet onderwijs uit de wijk.  

Bij Terra MBO Groningen wil Marjan graag de hele school betrekken bij duurzaamheidsprojecten. “Deze uitverkiezing zorgt ervoor dat we meer en grotere stappen kunnen maken. Er komt meer ruimte, we kunnen meer doen. Het is ook een erkenning van waar ik mee bezig ben,” zegt Marjan.

"Studenten hebben voorbeelden nodig"

Volgens Marjan is het nodig dat docenten laten zien wat duurzaamheid concreet betekent, zodat het begrip duidelijk wordt bij studenten. “Duurzaamheid is langzamerhand een beetje een containerbegrip geworden, dus we moeten met tastbare, duidelijke acties laten zien wat je kunt doen binnen dit begrip. Dat is nodig, omdat de volgende generatie er nog verder mee aan de slag moet. Maar om dat te kunnen doen, hebben ze nu voorbeelden van docenten nodig.” Zo’n voorbeeld was de deelname van de studenten aan voedselverspillingschallenge 2019, waar ze de eerste prijs wonnen. Ook bedachten de studenten oplossingen voor sinaasappelschillen en valappels.” Het is zo maar een greep uit alle activiteiten die Marjan initieert.

Volhoudbaarheid

“We sluiten aan bij de sustainable development goals van de Verenigde Naties,” legt Marjan uit. “Ik ben heel blij met die doelen, want daar kun je alles aan ophangen. Het is een kapstok voor concrete initiatieven. En waar we met z’n allen goed op moeten blijven letten is dat het volhoudbaarheid moet hebben. Wat je ook doet, mensen moeten het kunnen volhouden. Anders heeft het geen zin,” aldus Marjan.

Oog voor de prachtige aarde

En nog zo’n enthousiaste docent: Françoise Zinhagel van Helicon vmbo Eindhoven. Zij eindigde als derde bij de verkiezing voor duurzame docent binnen het voortgezet onderwijs.

“Duurzaamheid is een manier van leven waarbij je oog hebt voor je omgeving, voor de aarde en voor de mensen die daarop leven. De aarde is prachtig en hoe zorgen we ervoor? We maken er een rotzooitje van en we vinden het nog normaal ook. Dat kan en moet beter.”

"Niet alle leerlingen krijgen duurzaamheid mee vanuit huis"

Alle leerlingen moeten hierover nadenken

Françoise vindt het belangrijk dat alle leerlingen gaan nadenken over duurzaamheid. “Niet alle leerlingen krijgen duurzaamheid mee vanuit huis. Dus wij moeten daar iets mee. En dat doe ik door het gesprek aangaan, vragen blijven stellen en ze laten nadenken.” Françoise wil duurzaamheid laten zien aan de leerlingen met acties die dicht bij hen staan. Een opruimactie van het zwerfvuil rond de school, de warme truiendag en de inzamelactie van kapotte elektrische apparatuur. Françoise: “De leerlingen zoeken naar goede voorbeelden in hun omgeving.”

Françoise probeert ook de ouders te betrekken. “Ik vraag altijd aan leerlingen of ze ook thuis willen vertellen over de acties en projecten die we hier op school doen. En daarna vraag ik: ‘Heb je het er over gehad met je ouders? Wat vonden ze er van?’ Ik ga continu het gesprek aan met de leerlingen.”

Focus op oplossingen

De kreet duurzaamheid zien we tegenwoordig overal. Françoise: “We moeten oppassen dat mensen niet tegen duurzaamheid gaan aanhikken, dan gaat het voorbij aan het doel. We moeten het begrip blijven uitleggen. En laat vooral zien dat er oplossingen zijn, dat we er wat aan kunnen doen. Als we focussen op de problemen, dan haken mensen af. Ze worden er moedeloos van of ongevoelig voor: de zoveelste foto van een uitgestorven diersoort of weer een nieuwsitem over plastic soep. Ga aan de slag met oplossingen. Er zijn zoveel oplossingen, want het probleem is breed. Er is altijd iets dat je kunt doen.”

Droom

Françoise is op haar school de drijvende kracht achter het team van Eco-schools. Dit team bestaat uit leerlingen uit alle leerjaren en een aantal docenten. Ze organiseren gastlessen of projecten. “Ik ben blij met de ruimte die ik krijg van het management van mijn school. Maar ik heb nog dromen. Uiteindelijk zie ik een school voor me die doordrenkt is met duurzaamheid,“ vertelt Francoise enthousiast. “Dat de leerlingen in alle lessen en activiteiten en bij alle docenten duurzaamheid herkennen.”

Verbaasd

Shanna Hummeling werd tot haar eigen verbazing tweede in de verkiezing tot duurzame docent mbo. “Ik dacht dat mijn bijdrage niet zou opvallen tussen de grote projecten van andere deelnemers,” vertelt Shanna. Maar het viel wèl op. Het viel de jury vooral op dat Shanna bezig is met duurzaamheid in een vakgebied waar dat nog weinig gebeurt: dierverzorging. Shanna is dierverzorger bij Wellant mbo Aalsmeer. Ze rondde onlangs haar opleiding tot instructeur af.

"k hoop dat ik een inspiratie ben voor de andere vestigingen van Wellant"

Energieverbruik door terraria

Shanna: “De terraria waar we onze reptielen en amfibieën in houden, vragen veel energie voor verlichting en verwarming. In dat ene lokaal met terraria verbruiken we per jaar zo’n 5000 kWh. Dat is meer dan een jaar lang je TV dag en nacht aan laten staan. Kan dat niet minder?”

En ja, dat kan minder. Shanna zocht uit welke soort verlichting het minste energie verbruikt. Het blijkt dat er vaak goede alternatieven zijn voor de huidige verlichting. Ze keek ook naar de warmtebehoefte van alle soorten die zij houden bij Wellant mbo Aalsmeer. Shanna kwam erachter dat meerdere soorten genoeg hadden aan de warmte die vrij kwam door de verlichting in het terrarium. De warmtelamp kon eruit.

Shanna’s onderzoek ging verder. “Kunnen we onze terraria van ander materiaal maken, dat zorgt voor minder energieverlies? Zo kwam ik op het spoor van betonplex. Met dit materiaal is er veel minder energieverlies dan met glas.”

 “Ik hoop dat ik een inspiratie ben voor de andere vestigingen van Wellant. Dat ook zij gaan kijken naar het energieverbruik bij hun dierenverblijven.” En na de terraria? “Het volgende project is ons zeeaquarium, daar wil ik een circulair systeem voor aanschaffen.”

Bewustwording, daar gaat het om

Verder voert Shanna veranderingen door bij het verzorgen van de schooldieren. “Ik doe zoveel mogelijk aan hergebruik en we denken na over materiaalkeuze. Shanna verving alle plastic drinkflesjes door exemplaren van glas. “Duurder, maar ik heb tot nu toe nog geen enkel flesje vervangen. Die plastic flesjes gingen aan de lopende band stuk.” Ook introduceerde ze een ander voerbeleid. Er wordt nu met maatschepjes gevoerd en dat scheelt voer.

“Het zijn misschien kleine veranderingen, maar mijn doel is om bewustwording bij de studenten te creëren. Dat lukt, ze vinden het interessant om erover na te denken.” vertelt Shanna. En dan lachend: “Maar soms vinden ze me ook gewoon een zeur. Als ik ze voor de derde keer terughaal, omdat ze de voerbakken bij de dieren weer te vol hebben gedaan.”