Tekst: Mirjam Kuggeleijn
Dit artikel werd geschreven voor De Groene Monitor
De corona-crisis is geen ‘gewone’ recessie, er zijn grote verschillen. De ene sector wordt keihard geraakt door de crisis, anderen floreren erbij. Dat zien we ook binnen het groene domein: de afzet van bepaalde agrifood producten aan internationale markten en horeca verkeert in zwaar weer, terwijl de tuincentra floreren en hoveniers het werk amper aan kunnen.
Lees ook: ‘Jaap Bond: onze sector is enorm veerkrachtig’
De agrarische sector is minder gevoelig gebleken voor de lockdown dan andere sectoren, maar krijgt in 2020 toch te maken met een productiekrimp van circa 3% (bron ING).
Ook anders dan bij een gewone recessie is de uitgebreide overheidssteun, deze beïnvloedt de arbeidsmarktcijfers op dit moment sterk. Een grote onzekerheid is dat niemand weet hoe lang de crisis nog gaat duren. In dit artikel schetsen we een aantal trends en ontwikkelingen.
"De corona-crisis is geen ‘gewone’ recessie, er zijn grote verschillen"
Vooral studenten en schoolgaande jongeren zonder werk
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over afgelopen zomer blijkt dat schoolgaande en studerende jongeren het meeste last hebben van dalende werkgelegenheid. Zij hebben vaak een flexibele arbeidsovereenkomst en werken in de sectoren die het hardste zijn geraakt. De werkzame beroepsbevolking tussen 15 en 25 jaar krimpt met maar liefst 8%. De werkgelegenheid onder 45-plussers echter, daalt amper in de eerste acht maanden van dit jaar: met minder dan een half procent. Voor de groep tussen 25 en 45 jaar was dat net iets meer dan een half procent (bron: Financieel Dagblad).
Lees ook: ‘De Seizoenarbeiders verbinden Nederlandse jongeren met agrarische sector’
De NOW-regeling voorkomt voorlopig dat vaste banen verdwijnen. Gevolg is dat algemene begrippen als dalende werkgelegenheid en stijgende werkloosheid nu iets anders betekenen dan tijdens voorgaande recessies.
"Veel studievertraging door missen stages"
Tijdelijk minder instroom van studenten op arbeidsmarkt
Meer dan vijftigduizend studenten (alle sectoren) lopen studievertraging op door de uitbraak van het coronavirus, blijkt uit het onderzoek van ResearchNed in opdracht van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) onder ruim 10.000 studenten van hogescholen en universiteiten. Dit komt met name doordat stages niet doorgaan. Op universiteiten is de studievertraging aanzienlijk minder.
Ook veel mbo-studenten zien hun stage en leerbaan door de crisis niet doorgaan, wat hun ontwikkeling kan vertragen, constateert het CBS. Hierdoor kan het aanbod van afgestudeerden tijdelijk verlagen. Het CBS ziet dat er zowel negatieve als positieve effecten zijn op het opleidingsniveau. Enerzijds zien ze een daling in het opleidingsniveau, doordat studenten afzien van een vervolgopleiding, anderen gaan juist weer studeren.
Groene mbo-stages
Het aantal mbo-studenten (alle sectoren) dat in mei 2020 met een stage of leerbaan van start ging was 60% lager dan in mei 2019. Het directe gevolg van het (gedeeltelijk) sluiten van bedrijven en verminderde aanwezigheid van begeleiding voor de studenten.
De Stichting Beroepsonderwijs-Bedrijfsleven (SBB) startte in juni 2020 SBB met het inventariseren van het tekort aan stages en leerbanen in het mbo voor het schooljaar 2020-2021. Voor de zomer waren er 19.000 verwachte tekorten. Eind augustus was dat aantal opgelopen tot 21.000. Door een gerichte actie van onderwijs en bedrijfsleven was het tekort medio september teruggelopen tot 18.895. Dit was echter nog voor de nieuwe maatregelen werden afgekondigd vanwege de oplopende coronabesmettingen.
Met een tekort van ruim 400 stageplekken bevindt het groene domein zich in de middenmoot te vinden van alle sectoren. Een derde van het tekort betreft stages voor studierichtingen van dierverzorging. Ook voor de corona-crisis was het al lastig om in deze richting een stageplek te vinden. Andere richtingen die meer dan 50 stagetekorten melden zijn: voedingsindustrie & horeca, onderzoeker leefomgeving en vakexpert agrohandel.
"Mismatch op de arbeidsmarkt door corona"
Omscholing en innovatie
Is er dan niets te zeggen over de effecten op langere termijn? Toch wel. Het CBS doet dit in het in augustus 2020 gepubliceerde rapport over de langdurige effecten van de corona-crisis voor de arbeidsmarkt. Zij stellen dat op de korte termijn er door de crisis vooral een mismatch ontstaat op de arbeidsmarkt, doordat de vraag naar werknemers in sommige sectoren wegvalt, terwijl die vraag in andere sectoren toeneemt. Zij verwachten dat, als de crisis langer aanhoudt, werknemers zich laten omscholen.
Het CBS voegt hier aan toe dat de mismatch kan worden versterkt door een versnelling in de groei van automatisering, robotisering en digitalisering. Dit lijkt ook van toepassing op tuinbouw- en agrifoodsector. Zij hebben deze innovaties al voor de corona-crisis al hoog op de agenda staan en kampen nu ook nog met de effecten van verminderde beschikbaarheid van arbeidsmigranten door de corona-crisis.
Lees ook: ‘Wat vragen technologische ontwikkelingen van groen onderwijs?’
Middellange en lange termijn
Het verlies van vaardigheden en kennis van werknemers door langdurige werkloosheid, en eventuele langdurige gezondheidsproblemen na een besmetting, hebben mogelijk nog wel gevolgen voor de arbeidsmarkt na de middellange termijn, aldus het CBS. Op de lange termijn heeft de crisis naar verwachting geen gevolgen voor de arbeidsmarkt omdat mensen weer werk vinden, het loonverlies inhalen of met pensioen gaan. Wel houdt het CBS hier een slag om de arm: houdt de crisis lang aan, dan zijn de gevolgen op lange termijn onzeker.
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
Meer lezen?
Abonneer je dan op onze Nieuwsbrief. Je ontvangt elke maand een selectie van de nieuwste ‘Groen in Actie’ verhalen, nieuws en events.
