Samenwerking met Roemenië in stroomversnelling

Tekst: Ton van den Born
Foto's: Agri Edu CoE

“De landbouw in Roemenië is heel kleinschalig”, vertelt Arie Veldhuizen die er sinds 2018 de landbouwraad is. “Er zijn in een land dat zes keer zo groot is als Nederland zo’n 3,2 miljoen familiebedrijfjes. Die werken allemaal heel traditioneel en zijn niet groter dan vijf hectare. Er zijn dan zo’n 200.000 bedrijfjes die net iets groter zijn, maar te klein voor investeringen in moderne landbouwsystemen. En 20.000 bedrijven die grootschaliger zijn.” Maar die lopen volgens hem weer aan tegen een tekort aan goed geschoold personeel en beperkte toegang tot de voedselketen. Want verwerking van de oogst gebeurt meestal in het buitenland en dan komen voedselproducten kant-en-klaar weer terug.

Landbouwraden zoals Arie Veldhuizen zijn werkzaam op ambassades of consulaten in zo’n tachtig landen op de wereld. Ze zetten zich in voor internationalisering van het Nederlandse agrodomein, een duurzame wereldvoedselvoorziening en versterking van biodiversiteit in lijn met de Nederlandse overheidsvisie daarop.

Veldhuizen zit sinds 2008 op zijn vierde post nadat hij eerder in Berlijn, New Delhi en Hanoi was gestationeerd. Nu dus in Boekarest. "Het gevoel is dat er wat moet gebeuren in de Roemeense landbouw", zegt hij. Dat vraagt meer kennis, beter onderwijs en meer praktijk. “Maar het onderwijssysteem is hier niet erg modern. En dat het aangepakt moet worden, dat gevoel is er al van vóór mijn tijd. Na 2016 intensiveerde de onderwijssamenwerking tussen beide landen onder de vlag van een Borderless Network (een structuur voor internationale samenwerking in groen onderwijs). Er ontstond toen na landenbezoeken een relatie op het niveau van scholen.” Op het moment dat Veldhuizen in Boekarest aankwam, leek hem dat daar meer kon gebeuren.

"De Roemenen waren onder de indruk van ons praktijkonderwijs"

Roemenië bleef wel kijken naar Nederland, vervolgt hij. Ze waren volgens Veldhuizen erg onder de indruk van het onderwijssysteem waarin de beroepspraktijk zo’n grote rol speelt. “In Roemenië staat de docent voor de klas en werkt uit een boek.”

Strategisch document

“In 2018 begon een tweede fase in de samenwerking. Er kwam een gesprek met de Roemeense staatssecretaris voor landbouw, Dima, en die bracht in 2019, vergezeld door een delegatie vanuit Roemeense hogescholen, een bezoek aan Nederland. Dat was een fantastisch bezoek”, zegt Veldhuizen. “Ze kwamen bij ministerie, scholen en bedrijfsleven, in praktijklokalen en op de Dairy Campus in Leeuwarden. Ze keken hun ogen uit. Wat we hier zien, vinden we echt onvoorstelbaar, reageerden ze. Veel enthousiasme! En er kwam ook een tegenbezoek. Maar toen brak Covid uit.”

Desondanks werd de samenwerking voortgezet. “Vanuit het ministerie van LNV heeft Karen Bakhuisen, beleidsadviseur, er flink aan getrokken.” De samenwerking kreeg hier vorm binnen Groenpact-verband, waarbinnen onder meer de ambitie is geformuleerd om de internationale oriëntatie en positie van het Nederlandse groene kennis- en onderwijssysteem te versterken. “In 2021 werd de vraag gesteld: hoe kunnen we dit vanuit Nederland gezamenlijk en structureel aanpakken?”

Vervolgens kwam er ook nog financiële support vanuit het Europese Covid-herstelfonds. Daarvan gaat 3,6 miljard euro naar onderwijs- en kennisontwikkeling in Roemenië, deels ook naar landbouwonderwijs. Er werd vanuit de private agrifoodsector direct een Center of Excellence opgezet; een organisatie die de positie heeft om mee te dingen in tenders (Europese projecten). Voluit: Center of Excellence for Agri-food Educational Resources and Sustainable Development (Agri Edu CoE).

Ondertekening van Memorandum of Understanding

Ten slotte hebben op 15 maart 2022 Roemeense en Nederlandse partners een Memorandum of Understanding (MoU) getekend. Daar zijn vijftien groen-onderwijsinstellingen, van Wageningen University tot groen hbo, mbo en vmbo, bij betrokken. Daarmee heeft het Nederlandse groen onderwijs zich gecommitteerd om bij te dragen aan beter landbouwonderwijs in Roemenië en samen te werken via het Roemeense Center of Excellence. “Ontzettend leuk om zo’n samenwerkingsverband te realiseren”, vindt Veldhuizen. “Het MoU is een belangrijk strategisch document in de samenwerking; goed om het zo gewicht te geven. Het is nu ook het moment om het ijzer te smeden.”

"Het Nederlandse groen onderwijs heeft zich gecommitteerd aan beter landbouwonderwijs in Roemenië"

Uitwisselen studenten

Dat gebeurt volop. “We zijn bezig met een soort van voorinvestering om relaties te bouwen en ons gezicht te laten zien”, vertelt Jan Steverink. Hij is sinds 2018 programmamanager voor internationalisering bij het Zone College, standplaats Zwolle. Sinds twee jaar is hij bovendien voorzitter voor de landentafel Roemenië bij Groenpact. Een tafel met potentie, denkt Karen Bakhuisen. Misschien wel uit te breiden met andere landen in Centraal-Europa.

Voorlopig gaat het om Roemenië. En daar slaat deze voorfase goed aan, zegt Steverink. “Uiteindelijk is ons belang dat Roemenië voor onze studenten voor stage en werk goed bereikbaar wordt. Dat is nu nog niet het geval. Je kunt je ook voorstellen dat studenten langer daar zijn en online begeleiding krijgen. In de Covid-tijd is daar ervaring mee opgedaan. En omgekeerd zouden Roemeense studenten hier onderwijs kunnen volgen.”

Circulaire aanpak

Wat betreft de Roemeense landbouw is de uitdaging niet alleen dat deze professioneler en efficiënter wordt, mede met het oog op voedselzekerheid, maar ook duurzamer en circulair. In lijn met internationale doelstellingen, de SDGs en ook de visie van de Nederlandse overheid. “Met de oorlog en de gevolgen daarvan voor voedselproducten uit Oekraïne, is voedselzekerheid nu meer dan ooit een thema”, zegt Veldhuizen. “En wat circulaire landbouw betreft kun je concreet denken aan voedselverspilling in de procesindustrie of bij de consument.”

Er is vorig jaar een rapport gepubliceerd met nog veel meer ideeën. Er werden 26 voorbeelden beschreven van een circulaire aanpak in de agrifoodsector in Nederland en Roemenië. In Nederland bijvoorbeeld BoerInNatuur of Bio Futura (alternatief voor plastic verpakkingen) en in Roemenië, Bio&Co (over afvalvermindering en tegengaan voedselverspilling), Genesis Biopartner (biogas) en een zero waste-winkel in Boekarest. Mooie initiatieven, aldus de organisatie van de challenge, die het begin van meer kunnen zijn.

Dit zijn nog vaak kleinschalige initiatieven, maar de Nederlandse agrofoodsector kan ook grootschaliger bijdragen aan ontwikkelingen in Roemenië. Ineke van de Weijgaert, regiocoördinator Roemenië, is op het ministerie van LNV het aanspreekpunt voor die bedrijven. Denk dan aan Nederlandse bedrijven die er handel drijven, zoals FrieslandCampina. Van de Weijgaert: “We zoeken nog bedrijven die in Roemenië actief zijn om deel te nemen.”

Dat bedrijf heeft onlangs een demonstratie gegeven aan Roemeense hogeschooldocenten hoe je praktijkles kunt geven. Inspirerend, aldus Veldhuizen, “maar de bedoeling is dat er uiteindelijk vanuit het Roemeense onderwijs initiatief komt om zelf naar het bedrijfsleven te stappen. Dan kun je denken aan een soort leerlingstelsel, aan praktijklessen, stages of blended learning waarbij leraren ook op bedrijven les geven.”

"Les in het geven van praktijkonderwijs en meer circulariteit in het curriculum"

“We hebben nu in elk geval een stevig framewerk”, besluit hij. Een basis om met partners in Roemenië samen te werken aan praktischer onderwijs, meer kennis en aan landbouw die professioneler en duurzamer wordt.

Links

Agrieduportal.com informatie over de Roemeens-Nederlandse samenwerking op het gebied van groen onderwijs

Groen onderwijssamenwerking Nederland en Roemenië verder versterkt Bericht over de samenwerking

STart CoE Registratie op YouTube van de start van Center of Excellence in Roemenië

Publicatie in Engels en Roemeens met best practices over circulaire aanpak in agrifood Best Practices of Circular Activities in the Agri-food Sector from the Netherlands and Romania