Praktijkgericht onderzoek levert routekaart naar duurzamer vlees op

Tekst: Michiel Elands
Foto's: Groenpact & Van Hall Larenstein

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vroeg zich een paar jaar terug af of er -vanuit het woud aan vleeskeurmerken- niet één duurzaam vleeskeurmerk zou kunnen ontstaan. “Het is een mooie stip op de horizon, maar we denken dat het realistischer is om een overzicht te maken van welke keurmerken er zijn en waar ze voor staan”, zegt projectleider Wiepk Voskamp-Harkema als lector Duurzame Melkveehouderij verbonden aan Van Hall Larenstein University of Applied Sciences. “Een routekaart dus of een keuzegids.” 

Wiepk Voskamp-Harkema, lector Duurzame Melkveehouderij bij Van Hall Larenstein University of Applied Sciences

Centre of Expertise

Naast de vier onderwijsinstellingen zijn ook adviesbureaus bij het praktijkgerichte onderzoek betrokken, de regionale LTO-organisaties, vleesverwerker Vion, het Wereld Natuur Fonds, Wageningen University & Research, The Food Hub en veehouders. Het onderzoeksproject is onderdeel van het Centre of Expertise Groen.

Studenten van InHolland hebben in de eerste plaats de vleeskeurmerken geïnventariseerd en de spanningsvelden in beeld gebracht. Daarnaast hebben ze naar mogelijkheden gekeken om keurmerken op te waarderen. Studenten vanuit HAS Hogeschool hebben gekeken wat de keurmerken voor consument en veehouders betekent en hoe ze zich tot elkaar verhouden.

Duurzame keuzes

Eén duurzaam vleeskeurmerk lijkt een mission impossible. Wat duurzaam is vanuit milieuoogpunt, kan weer minder duurzaam zijn voor de veehouder of de dieren. “Denk bijvoorbeeld aan het verlagen van de antibiotica wat effect heeft op de diergezondheid en het welzijn”, zegt Voskamp-Harkema. “Kies je voor meer biodiversiteit op het boerenland of juist om CO₂ vast te leggen in mais? Blijven de dieren binnen en verwerk je de mest of laat je ze buiten lopen?”

Het lijkt soms een mijnenveld van morele afwegingen die gepaard kunnen gaan met het keurmerken van vlees, vervolgt de lector. “Door dieren meer ruimte te geven groeien ze langzamer, hebben ze meer voeding nodig en geeft dat een grotere milieubelasting. Kortom: het product met de kleinste ecologische voetafdruk hoeft dus niet altijd het meest duurzaam te zijn.”

Belangen

Daarnaast zijn er allerlei belangen die spelen rondom de ontwikkeling en uitvoering van keurmerken. En een stortvloed aan indicatoren die gekoppeld zijn aan duurzaamheid. “Je kunt dan denken aan dierenwelzijn en milieu, dus de kwaliteit van water, de uitstoot van stikstof of de landschappelijke inpassing en de keuze voor voer van eigen land. Maar we kijken ook naar sociale duurzaamheid. En dan kun je van daaruit weer kijken naar de arbeidsomstandigheden van het personeel of het welzijn van de omwonenden van een veehouderij.”

Een ander aspect is economische duurzaamheid: met andere woorden kan de boer ook een boterham verdienen met de productie van vlees. “Dus dan kijk je ook naar de kosten van een keurmerk en de maatregelen die op het bedrijf genomen moeten worden. Maar je hebt ook het debat over een eerlijke prijs of true pricing: het doorberekenen van de kosten voor het milieu en de sociale effecten die gepaard gaan met de productie.”

"Je hebt ook het debat over een eerlijke prijs of true pricing: het doorberekenen van de kosten voor het milieu en de sociale effecten.”

Duurzaam Vlees, Natuurlijk! is een onderzoeksproject van het lectoraat Dairy dat tot begin mei 2022 loopt. Alle sectoren binnen de vlees-producerende veehouderij worden in het project meegenomen, maar er is wel in het bijzonder aandacht voor de duurzame productie van vlees van rundvee. Partijen werken ook aan een gezamenlijke ontwikkelagenda en ‘Best practices’ handboek voor onderwijs en aan een training van studenten en medewerkers van verschillende organisaties.

"Veehouders willen actief betrokken worden. Zij zien soms door de bomen het bos niet meer en willen graag stappen naar duurzamer vlees zetten"

“In de laatste fase van ons onderzoek willen we de studenten alle informatie bij elkaar brengen, waarbij je kunt denken aan een handboek dat duidelijkheid verschaft over de keurmerken”, zegt de lector. “Vergelijk het met een Consumentenbond die wasmachines met elkaar vergelijkt. We horen van veehouders dat zij daar ook actief betrokken bij willen worden, want ook zij zien soms door de bomen het bos niet meer en willen heel graag stappen naar duurzamer vlees zetten. En uiteraard proberen we ook de aansluiting te zoeken bij zakelijke afnemers en consumenten.”

Dit onderzoek is medegefinancierd door Regieorgaan SIA, onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).