Nederlandse expertise heel welkom in Vietnam

Tekst: Ton van den Born
Foto’s: Nguyen Thi To Uyen, Monika Sopov en andere projectdeelnemers in Vietnam

Nguyen Thi To Uyen

“Er zijn verschillende ‘uitdagingen’ voor de Vietnamese land- en tuinbouw”, zegt Nguyen Thi To Uyen. Ze werkt als business adviseur voor Agriterra, de internationale ontwikkelingsorganisatie die in 1997 vanuit landbouworganisaties in Nederland werd opgezet. Agriterra wil bijdragen aan professionalisering van landbouworganisaties en coöperaties in ontwikkelingslanden en de positie van boeren en boerinnen in die landen. Agriterra is actief in twintig landen, vertelt Uyen in een Zoom-meeting vanuit Hanoi; sinds 2015 ook in Vietnam.

"Er is vastgelegd dat er naar 30 procent deelname van vrouwen in coöperatiebestuur wordt gestreefd"

“Allereerst moet er gewerkt worden aan vertrouwen in de werking van economische structuren”, zegt ze. Binnen landbouwcoöperaties en de aansturing van die coöperaties. “Het ontbreekt hier aan voldoende managementcapaciteit. Verder hebben de coöperaties vaak moeilijk toegang tot financiën. In veel gevallen is ook niet goed nagedacht over hoe producten op de markt gebracht kunnen worden. Dan willen boeren bijvoorbeeld watermeloenen verbouwen, maar hebben ze geen idee waar ze die kunnen afzetten. Ten slotte heeft de sector een slecht imago bij de Vietnamese jeugd en hebben vrouwen een grote achterstand in vertegenwoordiging en deelname.”

Jeugd en gender zijn twee elementen die bij Agriterra bij alle projecten op de agenda staan. Het derde element is klimaatverandering. Ook bij het project dat in 2019 gestart is om de tuinbouw in het noordelijke deel van het land te steunen. Uyen: “Er is bijvoorbeeld vastgelegd dat er naar 30 procent deelname van vrouwen in coöperatiebestuur wordt gestreefd.”

Gelijkwaardige partnerschappen

Dit artikel zoomt in op het project in Vietnam. Het zoomt vervolgens uit naar het Orange Knowledge Programme (OKP) waar dit project deel van is (zie ook het kader onderaan), naar internationaliseringsactiviteiten in het algemeen en naar de deelname van groen onderwijs. Ten slotte komen we terug in Vietnam.

Ons groene kennis- en onderwijssysteem levert een essentiële bijdrage aan de versterking en innovatie van de groene sector wereldwijd, legt Karen Bakhuisen uit. Dat gebeurt door middel van kennisdeling, opleiding en training zoals in het OKP. Bakhuisen is bij het ministerie van LNV senior beleidsmedewerker. Ze kwam in augustus 2020 vanuit Nuffic op het ministerie. Ze zet zich daar in voor meer internationale oriëntatie van het groene onderwijs. Bakhuisen was bij Nuffic nauw bij OKP betrokken.

Het verschil van OKP met eerdere programma’s zit volgens haar onder meer in uitgangspunten, doelstellingen en werkwijze. Bij het Netherlands Fellowship Programme (NFP) en het Netherlands Initiative for Cooperation in Higher Education (NICHE) – de programma’s voorafgaand aan OKP – was er vooral kennisoverdracht van Nederlandse instellingen naar instellingen in het partnerland. Samenwerking in projecten werd er georganiseerd op basis van een aanbestedingsprocedure.

 Dat is in OKP anders geregeld. Er worden daar calls for proposals uitgezet waar Nederlandse kennisinstellingen samen met instellingen in het buitenland op kunnen inschrijven. “Daarbij wordt nadrukkelijk uitgegaan van gelijkwaardige partnerschappen tussen landen.” Hoewel Nederland veel kennis levert en er ook geregeld specifieke (Nederlandse) experts worden ingezet, bepaalt gelijkwaardigheid de nieuwe verhoudingen. 

"Daarbij wordt nadrukkelijk uitgegaan van gelijkwaardige partnerschappen tussen landen"

Bij OKP is voedselzekerheid een thema. Er zijn 54 landen betrokken, dus ruim een kwart van alle landen ter wereld. Landen waar die voedselzekerheid een belangrijk issue is. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft met die landen gezocht naar samenwerkingsmogelijkheden. Uiteindelijk zijn er in 21 landen institutionele samenwerkingsprojecten gestart. Je kunt denken aan trainingen en beurzen, legt Bakhuisen uit – die trainingen en beurzen lopen nu – maar een institutionele samenwerking gaat veel verder. “Je werkt dan samen met organisaties, overheden en kennisinstellingen. Op institutioneel niveau.”

Karen Bakhuisen

Kennisinstellingen goed aangesloten

Nog verder uitzoomend: wat zijn de belangen voor internationalisering? Bakhuisen: “We willen graag dat de Nederlandse kennisinstellingen goed aangesloten blijven op de internationale ontwikkelingen.” Dat geldt zeker ook voor de groene kennisinstellingen. “Het is bovendien belangrijk voor de kansen van studenten die op een internationale arbeidsmarkt terechtkomen. Het gaat ons er om dat ons kennissysteem goed op orde blijft en studenten van elders naar hier trekt.”  

“Ook voor innovatie is internationale samenwerking van belang, bijvoorbeeld op het terrein van high tech, met Japan. Denk aan climate smart agriculture, verzilting van de landbouw of digitalisering bij productie, precisielandbouw.” Nederlandse expertise is vaak heel welkom, aldus Bakhuisen. “We worden veel gevraagd voor samenwerking. En onze kennisinstellingen, waar veel toegepast onderzoek plaatsvindt, zijn gewild.”

"We willen graag dat de Nederlandse kennisinstellingen goed aangesloten blijven op de internationale ontwikkelingen"

Tevredenheid over de OKP-projecten, legt ze uit, is er vooral omdat er echt sprake is van betekenisvolle capaciteitsversterking. “Het programma kan bijdragen aan grote doelstellingen zoals armoedebestrijding. Maar als het goed gaat, is er sprake van duurzame versterking van organisaties of van een systeem van bijvoorbeeld beroepsonderwijs, met een goed kwalificatiesysteem en betere aansluiting van onderwijs en bedrijfsleven. Als dat op een duurzame manier is gebeurd, zodat partners daar ook zelf kunnen blijven verbeteren, op basis van samenwerking met Nederland, zou ik spreken van een mooi resultaat. Dan heeft het echt impact.”

In trainingen van Nederlandse onderwijsinstellingen en experts gaat het niet zozeer om jonge studenten, aldus Bakhuisen, “maar om mid-career professionals. Mensen die al ergens werkzaam zijn. De bedoeling is dat zij hun organisaties nieuwe kennis, vaardigheden en een andere manier van kijken brengen.”

Mbo onderwijs

“Beroepsonderwijs heeft in veel ontwikkelingslanden echter een lage status. Het begint langzaam te veranderen en veel landen zien nu wel hoe belangrijk het is om niet alleen aan universitair onderwijs te denken. Maar dat valt niet mee. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken wilde graag meer aandacht voor het middelbaar beroepsonderwijs. En wij wilden vanuit Nederland ook meer het mbo in het programma betrekken. Nuffic heeft er veel energie ingestoken om dat voor elkaar te krijgen, om het mbo te interesseren. Dat is gelukt.”

Aantrekkelijker landbouwonderwijs

Ook in het Vietnam-project, waar naast WUR en HAS, bedrijfsleven in Nederland en Vietnam, en scholen in Vietnam zoals de Vietnam National University of Agriculture, Lentiz deelneemt. Lentiz dacht bijvoorbeeld aan gastlessen van (twee) docenten in Vietnam, haar expertise in zaken als kastechnologie en teeltprogramma’s en aan mogelijkheden voor uitwisseling van studenten. Maar dat heeft vanwege de pandemie noodgedwongen grotendeels stilgelegen.

Monika Sopov is vanuit het Wageningen Center for Development Innovation (WCDI) projectcoördinator. Het project duurt in principe drie jaar, maar heeft vanwege die corona al drie maanden verlenging gekregen. “Het loopt op zich goed”, zegt ze. Met Vietnam zijn er goede contacten, bijvoorbeeld ook met de coördinator in Vietnam, Nguyen Viet Long, die zijn PhD in Wageningen heeft gedaan. “Hij kent onze manier van werken.”

Ze hebben vaak Zoom-meetings; met hem, met andere projectpartners en ook met Uyen. Dan overleggen ze over wie ze kunnen inschakelen om een betere ketenproductie van groenten en fruit te realiseren, meer deelname van vrouwen of een positiever imago van de sector. Uyen: “We vragen bijvoorbeeld experts van Fruitmasters, van de Rabobank, van LTO, Flora Holland of van Frieslandcampina.”

Curriculumontwikkeling is een ander onderdeel van het project, vertelt Sopov. “Onderwijs dat meer gericht is op interactie en probleemoplossing.” Het landbouwonderwijs moet mede daardoor aantrekkelijker worden. “In Vietnam kiezen weinig mensen voor een agrarische studie. We willen dat graag veranderen.”

Ja, zegt ze, “na het project moeten we kijken of we de beoogde doelen hebben gehaald, of het project de gewenste impact heeft op de tuinbouw en het tuinbouwonderwijs. Eén, drie en vijf jaar nadat het project beëindigd is.” Hoe is het bijvoorbeeld gegaan met het Innovation Centre for Horticulture, hoe staat het met de deelname van vrouwen in leidende posities van de landbouwcoöperaties, is het onderwijs verbeterd en zijn er inderdaad meer studenten gekomen?

Orange Knowledge Programme

Het Orange Knowledge Programme (OKP), dat loopt van 2017 tot 2022, gaat niet alleen over landbouw. De thema’s zijn naast voedsel- en voedingszekerheid: water, energie en klimaat; seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en, ten slotte, veiligheid en rechtsstaat. Tegelijk lopen daar doorheen thema’s zoals inclusie van vrouwen en duurzaamheid.

 Het Ministerie van Buitenlandse Zaken financiert het ontwikkelingsprogramma en Nuffic beheert dit. OKP richt zich op lokale knelpunten en behoeften op het gebied van kennis en op de uitgangspunten zoals verwoord in de beleidsagenda van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Het programma beoogt bij te dragen aan een duurzame en inclusieve ontwikkeling van de samenleving. Bijvoorbeeld door professionals en organisaties toegang te bieden tot goed onderwijs en tot goede opleidingen in beroepsonderwijs en hoger onderwijs.

In Nederland nemen naast Wageningen Universiteit & Researchcentrum en de vier groene hogescholen ook zeven mbo-instellingen deel. Dat zijn Aeres MBO, Citaverde College, Helicon Opleidingen, Lentiz, Wellantcollege en Zone College. Ze zijn behalve in Vietnam actief in landen zoals Kenia, Indonesië, Myanmar, Bangladesh, Oostelijk Afrika, Irak, Uganda, Burundi, Zuid-Afrika en Benin.