Let's Grow Together: jongeren en bestuurders in gesprek over de toekomst van het groene domein

Beelden: Floor Besuijen
Tekst: Guusje Weeber

 “Jongeren doen ontzettend veel en willen graag impact maken,” schalt het in circulaire hub BlueCity in Rotterdam. Daar, op de bodem van het voormalig zwemparadijs, hebben jongeren en bestuurders zich verzameld voor Let’s Grow Together 2023. Sarah van Buren, dagvoorzitter, gaat verder: “maar soms schuren hun waarden met de status quo van de stakeholders in het groene domein.” Jongeren en bestuurders kijken om zich heen, glimlachen, en herkennen zich in wat er gezegd wordt. Hoog tijd om aan tafel te gaan zitten en samen het leiderschap van de toekomst te schetsen.

Een dialoog tussen generaties

De arbeidsmarkt van nu is ingewikkeld. Voor starters is het niet makkelijk om een baan met impact te vinden, en voor bedrijven is het steeds uitdagender om jong talent te vinden en vast te houden. Volgens auteur en psycholoog Thijs Launspach (o.a. Werken met millennials: Leidinggeven aan een nieuwe generatie) komt dat deels door de mentale en culturele generatiekloven die óók in de agri-foodsector zichtbaar zijn. Waar generatie X, waartoe het gros van de bestuurders behoort, over het algemeen gericht is op marktdenken en individualisme, is de millennial opgegroeid met de innovaties van de twintigste eeuw. Zij zien gelijkwaardigheid, mentale gezondheid en plezier als kernwaarden van het professionele leven. Vol ambitie en gevoel voor purpose komt de jonge generatie binnenstormen, maar stuit dan al snel op een werkwereld waar loyaliteit en hiërarchie nog hoog in het vaandel staan. Clashes op de werkvloer zijn het gevolg.

Diversiteit in leeftijd en ervaring is echter ook een katalysator voor kans en verandering. Wat gebeurt er als de generaties met elkaar meebewegen? Dan worden jongeren serieus genomen en kunnen ze leren van de kennis van generatie X. De zittende bestuurders, voor hun part, worden geïnspireerd om thema’s als mentale gezondheid en duurzaamheid deel te maken van het DNA van het bedrijf.

Het Groenpact Jongerenplatform

Groenpact Jongerenplatform is een samenwerking van zes jongerenorganisaties in het groene domein. Voor deze jongeren is het niet de eerste keer dat ze een onverwachte verbinding opzoeken. Het platform schreef een gezamenlijke landbouw- en voedselvisie en publiceerde een interviewreeks tussen jongeren en hun helden. Een overkoepelende visie schrijven met zes uiteenlopende organisaties lijkt misschien lastig - het kost tijd om elkaars drijfveren en waarden te ontdekken. Toch is het gelukt: een constructieve visie boordevol nuance, wat helaas niet altijd sexy is in de ogen van de media. Desondanks heeft het Algemeen Dagblad onlangs een opiniestuk van het platform gepubliceerd. Waar de media het groene domein neerzetten als wirwar van gepolariseerde partijen, laat Groenpact Jongerenplatform zien dat dat niet altijd waar is. Hun visie wordt alleen maar verder gerekt en aangesterkt – niet ondanks, maar dankzij hun verschillen.

Lees meer

Dutch Food Week

Dutch Food Week is de week van ons eten. Elk jaar in het begin van oktober wordt heel Nederland gedurende deze week bewuster gemaakt van de waarde van ons eten. Het gaat over onze gezondheid, de economie en eten als sociaal bindmiddel. Dutch Food Week wordt gedragen door overheden, onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven, waarbij de vele lokale initiatieven in heel Nederland kleur geven aan Dutch Food Week.

Lees meer

Het gesprek

“Kan de generationele transitie symbool staan voor de landbouwtransitie waar we midden in zitten?” Een scherpe vraag uit de zaal. De hang naar duurzaamheid en inclusie die we zien in de nieuwe generatie is meer dan ooit nodig voor systeemverandering. De druk op jonge professionals neemt toe, maar de oudere generatie heeft de touwtjes nog in handen. Geprikkeld door de presentatie beginnen de bestuurders en deelnemers aan hun tafelgesprekken. Al snel komen twee gedeelde uitdagingen op.

"Het is belangrijk om de tijd te nemen voor je elkaar kan vinden en om te ontdekken welke vragen er precies spelen"

Een nieuw gemeenschappelijk verhaal

De eerste uitdaging waar beide generaties tegenaan lopen is het ontbreken van een gemeenschappelijk verhaal in de sector. Volgens Gerda Feunekes, Algemeen Directeur Agrotechnology & Food Sciences Group bij de WUR, heeft de hele agrifoodsector al een gedeeld narratief: een gezond, duurzaam en eerlijk groen domein. Toch kunnen jongeren zich onvoldoende vinden in dit verhaal.

Wat in de tuinbouwsector minder zichtbaar is, is dat de sector rond innovatie en ondernemerschap, ook bij de oudere generatie, erg flexibel is. De sector kan wellicht conservatief zijn qua werkcultuur, maar beweegt wel degelijk mee met de veranderende wereld. Deze gedrevenheid heeft veel meer potentie om aan te slaan bij jongeren, zijn de deelnemers het eens. Bedrijven mogen dit veel meer uitdragen, op een geloofwaardige en aantrekkelijke manier. Voor Stijn Baan van Koppert Cress is dit erg herkenbaar: “In het bedrijfsleven zijn we gewend te paren over financiën, want dit hebben de meesten meegekregen in hun studie of carrière. De talen van duurzaamheid of sociale waarden worden nog niet vloeiend gesproken, waardoor het moeilijk is om ze in je kpi’s mee te nemen.” Hoe breng je een nieuw verhaal over in een bestaand systeem? Een uitgelezen taak voor de leiders van de toekomst.

Een ander aspect van het verhaal waar de visie van jongeren niet mee rijmt, is dat de economische prikkel nog altijd leidend is. Zo blijft de duurzame langetermijnvisie van bedrijven een stip aan de horizon. Remco Beekers van ZLTO merkt op dat jongeren regelmatig vragen waarom geld altijd als uitgangspunt wordt genomen. Moet een supermarkt ‘altijd de goedkoopste’ zijn? Of mag ‘altijd de gezondste of duurzaamste' het nieuwe narratief worden? Ronald Meijers, directievoorzitter van ABAB, benadrukt ook dat we ons in een tijdperk vol kansen bevinden: we kunnen het verhaal nu veranderen. Wat als bijvoorbeeld het verhaal van diervriendelijkheid centraal staat in de keten in plaats van geld? Begin bij één sterk startpunt, dan zal de hele keten volgen.

Idealisme versus realiteit

Ten tweede zien zowel werkgevers als jongeren dat jongeren vol idealisme en ambitie uit hun opleiding komen, om vervolgens in het werkend leven op de realiteit te stuiten. Met een sterk gevoel voor urgentie en systeemverandering beginnen jongeren aan hun carrière. Thijs Launspach ziet in zijn werk regelmatig jongeren die tegen hun grenzen aanlopen. In hun drive naar een betere wereld vergeten ze op hun eigen duurzaamheid te letten: maar liefst een kwart van de millennials heeft burn-outklachten.

Cinthia Laarhoven van GroentenFruit Huis herkent dit in haar werk. “Jongeren komen van school vol ambities, maar lopen vast in het huidige systeem waarin de verschillende belangen, de vaste structuren en soms politiek spel de ambities vertragen. Dit leidt tot teleurstelling en demotivatie. Een realistischere kijk op kansen en mogelijkheden is nodig om die ambities in goede banen te leiden en te behouden,” ziet ze. Hoe kan de sector hier jonge werkgevers ondersteunen? Aan tafel bij FrieslandCampina (vertegenwoordigd door Petra Smink) wordt benoemd dat er écht geluisterd moet worden naar jongeren, bijvoorbeeld door een mentorschapssysteem binnen het bedrijf. Dat iets al jaren op een bepaalde manier gebeurt, betekent niet dat de sector het niet kan veranderen of optimaliseren met input van jonge werknemers. Door omgekeerd mentorschap kan de werkgever net zo veel leren van de jongere generatie. De ambitie kan zo gecombineerd worden met een realistische blik - iets dat vaak nog ontbreekt.

"Het is fijn om de menselijke kant van ondernemers te zien, ook bij grote bedrijven, in plaats van alleen de harde cijfers."

Concrete stappen

Een nieuw narratief en structurele input van jongeren - hoe kan dat er concreet uitzien? Met de ambitieuze kijk van jongeren en de ervaring van de huidige bestuurders komen uit de tafelgesprekken drie stappen die meteen gezet kunnen worden.

 1. Bovenwettelijk lef

Hoe loop je voorop in de eigen keten? Jongeren bewonderen bedrijven die een beetje tegen de regels ingaan. Een dagelijkse gezonde lunch op kantoor bijvoorbeeld, of de WUR die lobbyt voor een suikertaks of btw-vrije groente: dát is stoer. Ook als “neutraal” wetenschapsorgaan, voor zover dat nog bestaat, mag je op de stoel van een beleidsmaker zitten, vinden de jongeren.

2. Frisse wind van buiten

HR-manager Alinda Hingstman van Bayer vertelt dat haar bedrijf hard werkt aan nieuwe connecties. Soms is dit lastig voor het bedrijf omdat het medicijnen, gewasbeschermingsmiddelen en vitamines maakt. Bayer is beursgenoteerd waardoor regelmatig het belang op de korte termijn wint van de lange termijn. Ook is de discussie rondom duurzaamheid tegenwoordig heviger en gepolariseerd, terwijl de nuance mist. De jongeren aan tafel zijn kritisch. Hoe kan een groot bedrijf een plek bieden voor jonge mensen met idealen, terwijl het geen stappen durft te zetten naar een ander systeem? Het advies: jongeren begrijpen dat het eng is voor een zittende orde om een andere weg in te slaan. Daarom kan het volgens hen helpen om een externe partij in te zetten. Aan tafel bij Thor Tummers en Willemijn Storimans van Unilever moedigen jongeren aan om samen te werken met schijnbare tegenhangers en zo een frisse wind binnen te halen in het bedrijf.

 3. Laaghangend fruit

Aan tafel bij Albert Heijn en FrieslandCampina wordt onderzocht welke makkelijke stappen kunnen gezet worden op de werkvloer. Denk aan een vegan lunch op kantoor, overstappen naar duurzamer materiaal, etc. Tijdens Let's Grow Together 2022 lieten jongeren al weten dat ze liever kleine zichtbare stappen zien dan vage greenwashing. Een strategie kan nog zo mooi zijn, maar het gaat uiteindelijk om de uitvoering. Een brug tussen ambitie en realiteit, die commitment laat zien naar buiten toe.

Leiderschap van de toekomst

Uit ieder gesprek kwam de grote drang van jongeren om impact te maken naar voren. Vanuit al hun verschillende achtergronden was dát de gemene deler. Vol kennis en ambitie komen ze van hun opleiding en zijn ze klaar om het werkveld in te stappen. Daar stuiten ze op een sector die technologisch innovatief is, maar soms nog grote stappen te zetten heeft op het gebied van duurzaamheid en met een verhaal dat nog te weinig aansluit bij de jongere generaties. Hoe navigeer je als jongere een nieuw werkveld en houdt je tegelijk je hoofd boven water in een veranderende wereld? Hoewel er nog steeds veel vragen zijn, heerst er een positieve stemming.

De afsluitende brainstormsessie levert een samenvatting op van de belangrijkste punten van de dag. Vanuit de zaal, zowel van bestuurders en jongeren, klinken termen als mentorschap, laaghangend fruit, structureel luisteren, en leiderschap voor jongeren. Op een groot vel papier wordt alles opgeschreven. Durf om externe hulp te vragen en tegen de norm in te gaan, dat zien jongeren graag bij bedrijven waar ze willen werken. Jongeren hebben al veel te zeggen, dus geef ze een podium - niet afwachten, want het leiderschap van de toekomst begint nu.

"Richten op individuen is een bliksemafleider. Het gaat om systeemverandering"

Tijdens de afsluitende borrel zoeken veel jongeren en bestuurders elkaar weer op. Onder het genot van een lokaal biertje of veganistische bitterbal worden de gesprekken voortgezet. Hoewel het vaak lijkt dat de transitie te langzaam gaat, voelt iedereen dat de gesprekken die vandaag gevoerd zijn nodig waren. De zittende bestuurders zijn flink aan de tand gevoeld door de jongeren. Het groene domein heeft steeds meer ruimte voor hun nieuwe, soms kritische, energie en ambitie. Generatie- en definitieverschillen moeten overbrugd worden - want, in de woorden van één van de deelnemers, “dialoog is verandering.”