Hoge nood stimuleert kringlooplandbouw

Tekst: Gerrit Strijbis

Stichting Rondgang is een initiatief van een kunstenaar, wetenschapper en beleidsadviseur, met als doelstelling onze voedselkringloop te sluiten. Aeres MBO en enkele milieuorganisaties ondersteunden de initiatiefnemers bij beide initiatieven. Dankzij de initiatieven van de Stichting Rondgang groeit de belangstelling voor gecomposteerde menselijke uitwerpselen. Broodje Poep trekt langs festivals en evenementen om de samenleving bewust te maken van het gebruik van menselijke mest. Ze serveren daarbij broodjes met ingrediënten die dankzij onze restproducten tot bloei zijn gekomen. Give a Shit is een ander initiatief waarbij mensen hun in zaagsel verpakte drollen aan agrariërs in hun provincie doneerden. 

Nood maakt vindingrijk

In Ghana was deze zomer kunstmest niet of alleen tegen onbetaalbare prijzen beschikbaar. Dit door de oorlog in Oekraïne veroorzaakte probleem, vertraagde de groei van de gewassen.  Een NOS-reportage van afgelopen zomer liet zien dat boeren vervolgens overschakelden op uit menselijke uitwerpselen en GFT-afval samengestelde compost.

Bekijk het nieuwsbericht

Mineralentekort

Practor Ruud Hendriks van Aeres MBO licht de achtergronden toe. Hij legt uit dat onze uitwerpselen mineralen bevatten, die we nu klakkeloos door het toilet spoelen. En dat terwijl de landbouw om deze waardevolle voedingsstoffen schreeuwt. Hendriks: “Om uitputting van de grond te voorkomen compenseren agrariërs dit nu met dierlijke mest en kunstmest.” Hij becijfert dat Nederland jaarlijks 31 miljoen kilo fosfaat, 94 miljoen kilo stikstof en 26 miljoen kalium door het toilet spoelt. De productie van tien ton kalkammonsalpeter kost  3600 kuub aardgas: “Je kunt wel nagaan wat dit betekentvoor onze portemonnee en het milieu”, aldus Hendriks.  

De overheid zet volop in op kringlooplandbouw. Kringlooplandbouw is een transitie waarin de landbouw reststromen uit de maatschappij als grondstof gaat gebruiken. In dit filmpje legt Ruud Hendriks uit hoe landbouw en maatschappij los van elkaar zijn komen te staan en waarom dit niet meer houdbaar is: 

Nu nog beschikken we over organische mest uit de veehouderij. Met de opkomst van de circulaire landbouw verdwijnt kunstmest grotendeels. Dit geldt ook voor de aanvoer van krachtvoer uit  andere continenten. Hendriks: “Menselijke uitwerpselen bieden dan een alternatief.” Fouragehandelaar Theo Mulder uit Kollumerzwaag voegt daar nog een voorbeeld aan toe: “Het gebruik van kunstmest stimuleert de groei van gewassen, mest daarentegen bevordert zowel de groei als het bodemleven.”

Doorbreek taboes

Onze inspanningen op het toilet mogen in hun gecomposteerde gedaante dan wel voedzame en fleurige resultaten opleveren, velen griezelen al bij de gedachte. In het relatief nabije verleden ging men daarmee uit zuinigheidsoverwegingen pragmatischer mee om. De inwoners van Tilburg gaan als ‘kruikezeikers’ door het leven, omdat de textielarbeiders vroeger hun urine meenamen om textiel te bewerken. In Nederland gebruiken we soms gecomposteerd rioolslib, maar Frankrijk en Spanje passen dit op grotere schaal  toe in de landbouw.

Fides Lapidaire (hier te zien op de poster van haar project 'Broodje Poep') van de Stichting Rondgang bevestigt dat de verwerking van onze uitwerpselen zich nog in de taboesfeer bevindt: “Nauwelijks bespreekbaar, we isoleren ons in een hokje en draaien de deur op slot terwijl ons intieme afval juist waardevolle reststoffen bevat die na compostering bijdragen aan smakelijke maaltijden”. Stichting Rondgang probeert deze houding hoofdzakelijk met educatieve acties uit de taboesfeer te halen. Deze organisatie overlegt ook met verschillende partijen om drempels op de weg van toilet naar hergebruik te slechten.

"Ons menselijke afval bevat heel veel waardevolle reststoffen "

Wetgeving

Technisch is het al mogelijk; er zijn tal van mogelijkheden om bijvoorbeeld medicijnresten en ziektekiemen te verwijderen. De wijziging van de wetgeving vergt echter veel tijd. De politiek onderschrijft het nut inmiddels. Tweede Kamerlid Derk Boswijk diende met succes een motie in om de mogelijkheden voor hergebruik van menselijke uitwerpselen te inventariseren. , Lapidaire: “We rekenen op een periode van nog zeven jaar. Dan is de wetgeving zo aangepast dat we de vruchten ervan kunnen plukken”.