Gezond voedsel is geen hapklare brok

Tekst: Kirsten van Valkenburg
Foto’s: van betrokkenen zelf & Shutterstock

Dit artikel komt uit H@P Magazine #5, een magazine van Praktijkcluster Food van CIV Groen

“Gevarieerd eten,” is het korte en krachtige antwoord van Lizette op de vraag wat gezond voedsel is. Daarna: “Wat precies wel en niet gezond is, is heel ingewikkeld. Neem bijvoorbeeld een appel of een blauwe bes, die zitten bomvol e-nummers, maar zijn allebei gezonde producten.” Petra vult aan: “Of volkorenbrood. Dat is een ultraprocessed product, maar hartstikke gezond door onder andere de hoeveelheid vezels die het bevat.”

Lizette Oudhuis

Lizette gaat verder: “Een groot probleem is dat veel consumenten de schijf van vijf niet meer kennen, want dat is een hele mooie basis voor gevarieerd eten.” Haar collega: “Consumenten laten zich leiden door slimme marketing, zoals nietszeggende claims op verpakkingen. Zelfs de studenten van onze foodopleidingen vinden het lastig om daar doorheen te kijken.” Lizette: “Wat ook niet helpt, is dat veel consumenten niet meer weten waar hun voedsel vandaan komt. Wat wel bijdraagt is bijvoorbeeld vaker zelf koken, daarmee maak je sneller gezondere keuzes.” Petra tiktokt het gesprek weer verder; “En met de seizoenen mee-eten.”

"Groot probleem is dat veel consumenten de schijf van vijf niet meer kennen"

Factchecken

Wat ongezond voedsel is, weten we eigenlijk beter dan wat gezond voedsel is. De effecten van ongezond voedsel zien we terug in welvaartsziekten als obesitas en diabetes type 2. Petra vertelt: “Het gaat om aspecten als te veel suiker, te weinig vezels, veel zout, veel verzadigde vetten, et cetera. Binnen de opleiding ‘Voeding en leefstijladviseur’ van Lentiz Life College werken de studenten ook met die informatie over ongezond voedsel. Studenten factchecken bijvoorbeeld de hoeveelheid suikers en vezels van een product met informatie van de schijf van vijf, de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum.”

Petra Kuiper

Factchecken is in de onoverzichtelijke wereld van voeding belangrijk, maar het overgrote deel van de consumenten doet dit niet. “Het gaat om gemak.” Zeker nu allerlei claims via social media de wereld in worden geslingerd, is weten wat klopt ontzettend belangrijk.

Schijf van vijf

Beide foodprofessionals wijzen naar de schijf van vijf als betrouwbare informatiebron, omdat onderzoek naar wat gezonde producten zijn zeer complex is. Per product gaat het om een waslijst van factoren die bepalen of een product wel of niet gezond is. Daarnaast gaat het ook om het samenspel tussen ingrediënten en met andere voedingsstoffen. De lector houdt zich ook bezig met onderzoeken naar plantaardige eiwitten. “Die zijn ook niet altijd per se gezond. Ze bevatten bijvoorbeeld niet alle essentiële aminozuren. En toch is een verschuiving in onze voedselinname naar 60% plantaardige eiwitten en 40% dierlijke eiwitten goed voor ons en onze planeet. Gevarieerd eten blijft de norm, ook voor de transitie naar meer plantaardig voedsel.”

"Denk je het goed te doen, blijkt het toch weer ingewikkelder te zijn"

Petra vertelt van een supermarkt naast een middelbare school. “Supermarkten hebben de energiedrankjes en frikandellenbroodjes bij elkaar in het schap staan voor de jongeren. Want dat verkoopt. Deze supermarkt plaatste daar emmers tomaatjes naast.” Dat is toch een stap in de goede richting? Ze schudt haar hoofd. “Dat bevat voor jongeren veel te weinig calorieën. Zo zie je maar: denk je het goed te doen, blijkt het toch weer ingewikkelder te zijn.”

Mbo-student in actie

Gezond eten is vooral bij schoolgaande jongeren een uitdaging. “Zo weten we eigenlijk nog weinig hoe we jongeren tussen de zestien en twintig jaar kunnen bewegen om gezondere keuzes te maken,” stelt Lizette. Ze vertelt enthousiast over het project ‘Mbo-student in actie naar plantaardig voedsel’ dat dit jaar is gestart en twee jaar duurt. Binnen het project houden mbo-studenten bij wat zij dagelijks eten, door foto’s en aantekeningen. Studenten van hogescholen inventariseren vervolgens die keuzes en gaan het gesprek aan: waarom eet je wat je eet, welke verleidingen kom je tegen? En wat werkt om gezondere keuzes te maken? Vervolgens worden er verschillende persona’s ontwikkeld voor deze leeftijdsgroep. “Daarna starten de interventies en gaan we echt ontdekken wat werkt. Zo’n mooi project om aan te werken.” Petra luistert geïnteresseerd naar haar collega. “Smaaklessen op scholen, die moeten er echt komen! Ik vind het zo krom dat we wel sporten op school, maar onze kinderen niet leren over voedsel.”

Marathon

Beide foodprofessionals zijn hoopvol naar de toekomst, maar de weg naar een gezonder eetpatroon is een marathon en geen sprint. Lizette: ”Tien jaar geleden was echt nog niemand bezig met plantaardige eiwitten. Kijk welke producten er nu zijn met deze eiwitten, dan is er heel wat gebeurd.” En zoals te verwachten, komt er een aanvulling van Petra: “Op de meeste basisscholen mogen de kinderen alleen nog fruit en groente als tussendoortje meenemen naar school. Toen mijn dochter van 27 klein was, waren Liga’s en andere koeken de norm. Het lijken kleine stappen, maar zijn eigenlijk megastappen.”

"We laten kinderen wel sporten op school, maar leren ze niets over voedsel"