Arbeidsmarktonderzoek uitgelicht: Arbeid in de Toekomst

Tekst: Inge Homan
Foto: Shutterstock

Dit artikel is gebaseerd op het onderzoek ‘Arbeid in de toekomst’ van de WUR , in opdracht van Glastuinbouw Nederland en financieel mogelijk gemaakt door Colland Arbeidsmarkt.

Stel je voor: je komt een kas binnen waar paprika’s worden geteeld. De zon schijnt door het glas, overal staan groene planten waaraan paprika’s groeien; van vruchten die zich net ontwikkelen tot oogstrijpe exemplaren. Het is een oase van rust, er is geen mens te bekennen. Toch beweegt er van alles. Dat zijn vooral de robots die door de kas manoeuvreren, zij beoordelen en oogsten de paprika’s. Een ingewikkelde klus die veel handelingen en technologie vraagt. De robots worden er steeds beter in de snelheid van de mensen te evenaren, maar zo snel zijn ze nu nog niet. Daarover zo meteen meer.

Planten veranderen gedurende het seizoen, net als het klimaat, de lichtinval en tal van andere zaken. Verschillende soorten hebben andere kenmerken en behoeften. Elke plant vraagt maatwerk. Met sensoren kun je alles monitoren. De robots grijpen waar nodig in. Bijvoorbeeld bij de aanwezigheid van ziekteverwekkers en schimmels. Mocht er iets aan de hand zijn, dan wordt onmiddellijk en ter plekke ingegrepen, waardoor er geen besmetting en daardoor geen grootschalige bestrijding van de plaag nodig is in de kas. Door middel van technologie is van iedere unieke plant de water- en voedingsbehoefte bekend, waarop de robot ook handelt en eventuele andere robots inschakelt.

Een medewerker komt in de kas en controleert het oogstresultaat op te vroeg geoogste of verkeerd gesorteerde paprika’s. Via zijn input leert de robot steeds beter het goede onderscheid te maken. Hij of zij controleert of de robot onderhoud nodig heeft of storingen meld en gaat vervolgens verder met zijn andere werk in kantoor: er zijn nog klanten die hij moet bellen. Mens, machine en plant werken zo in een netwerk samen.

Het tillen van de zware kisten, gevuld met paprika’s, is volledig gemechaniseerd. Machines zoals rollerbanen, transportbanen, palletizers en kisten ontstapelaars zorgen er voor dat er nauwelijks nog zware dozen worden getild.

In de verwerkingsruimte, waar de omgepakte paprika’s klaargemaakt worden voor verzending, doen robots en machines het werk. Track & trace systemen laten zich veel makkelijker organiseren in een geautomatiseerde omgeving, waarbij alle data later terug te vinden zijn dankzij de geautomatiseerde aansturing. Het traceren van de herkomst van de paprika’s wordt op deze manier ook een peulenschilletje.

In de verwerkingsruimte zien we ook een grote verscheidenheid aan verpakkingen en series. ‘Smaller batches and smaller runs’ is de trend die ook binnen de glastuinbouw gaande is. Robots zijn flexibel om te programmeren naar andere handelingstaken en manieren van verpakken. Het behandelen van kleine verpakkingen, dozen en pallets met robots gaat prima en kent, behalve de markt, weinig technische risico’s.

"Werken in de kas vraagt nog steeds om groene vingers maar ook om proceskennis"

Toekomstmuziek?

Deels wel en deels niet. Maar het is geen ondenkbaar beeld. Sommige toepassingen vind je nu al terug in de kas. Andere technische innovaties worden momenteel onderzocht en beproefd. Robots zijn slechts een deel van de oplossingen die grote impact gaan hebben. Het gaat uiteindelijk om de inzet van diverse technologieën die met elkaar samenhangen en elkaar versterken. Denk hierbij aan Internet of ‘Things’, ‘Big Data’, kunstmatige intelligentie, robotica, sensornetwerken en digitale platforms. Hoe het zit kun je teruglezen in het onderzoek Arbeid in de Toekomst.

Wat betekent dit voor (toekomstige) medewerkers?

Deze ontwikkelingen vragen enerzijds om inzet van technisch, kwalitatief hoogwaardig geschoold personeel, maar kunnen ook worden ingezet om de werkomstandigheden op de werkvloer te verbeteren. De verwachting is dat nieuwe oplossingen niet van vandaag op morgen in de kas te vinden zijn, het is een kwestie van het voortdurend doorvoeren van slimme verbeteringen. Ook het door de machine leren van de mens is hierbij noodzakelijk, want die werkt in de praktijk van oogsten nog altijd slimmer en sneller. Het werk om de groei, oogst en verwerking heen zal alleen maar toenemen: data-analyse, programmeren, onderhoud, reparatie en monitoring van machines en software. Denk ook aan security, webservice en de onderlinge communicatie van systemen.

Daarnaast is het belangrijk om problemen in een geïntegreerde omgeving te onderkennen en aan te pakken. Dat vraagt nog steeds om groene vingers maar ook om proceskennis (verzamelen, opslaan, verwerken van gegevens en aansturing) en basiskennis van hoe bestandssystemen werken en hoe netwerken zijn verbonden. Bestaande medewerkers moeten worden bijgeschoold en nieuwe medewerkers zullen worden aangenomen.

Human Capital Agenda Glastuinbouw Nederland

Doordat er sprake is van een geleidelijke omslag, zal mensenwerk in de kas de komende decennia nodig blijven. Het werk wordt gevarieerder en uitdagender. Anderzijds wordt het handmatige werk dat ‘overblijft’ eentoniger en kort-cyclischer. Wat het werk voor mensen betekent, hoe je werk interessant houdt en hoe je personeel aan je bedrijf bindt en behoud is uitgewerkt in de Human Capital Agenda Glastuinbouw Nederland.

In deze agenda is een aantal speerpunten uitgewerkt, waaronder leren en ontwikkelen op de werkvloer, vergroten uitwisseling arbeidsmarktprojecten en het versterken van de samenwerking tussen onderwijs, kennisinstellingen en bedrijven. In de verschillende glastuinbouwregio’s gaat Glastuinbouw Nederland de samenwerking tussen de verschillende onderwijs-, kennisinstellingen en het bedrijfsleven (opzetten en) versterken onder andere met de inzet van de regiocoördinatoren. De meetingpoints van het Praktijkcluster Tuinbouw & Uitgangsmaterialen van CIV Groen en de Greenports spelen hierin een belangrijke rol. Zo heeft dit praktijkcluster met steun van Colland, sectorcommissie Glastuinbouw, in zomer 2019 de module Big Data voor Tuinbouw-MBO-4-studenten gepresenteerd. Daarnaast wordt gestimuleerd practoraten op MBO-niveau aan te stellen en de invoering van nieuwe onderwijsvormen zoals hybride leren.