Praktisch vmbo keuzevak voor duurzame melkveehouderij

Tekst: Michiel Elands
Foto’s: Yuverta Ottoland

Het vmbo in Ottoland is met recht een plattelandsschool, gelegen in de Zuid-Hollandse Alblasserwaard. Docent Dier en Veehouderij Arjan Madern gaat dan ook regelmatig met leerlingen naar omliggende boerenbedrijven. Zijn mobiele leslokaal, een podiumwagen met daarin een ovalen tafel om samen de theorie te bespreken, staat met enige regelmaat op een boerenerf of zelfs midden in de wei.

“Als er iets is met een van de kalveren op een bedrijf, dan kunnen we meteen de lesstof over het voorkomen van kalversterfte behandelen. En als de boer wil weiden, dan kunnen wij de afrastering zetten als praktijkles”, zegt Madern, tevens coördinator praktijkvakken. “In de lessen is het laarzen en overall aan!”

Een van de boerderijen waar de vmbo-leerlingen regelmatig opduiken is de veehouderij van Ewoud Jan Aantjes, op twee kilometer van de school. “De leerlingen komen hier allerlei klusjes doen: kalfjes melk en brok geven, hokken uitmesten en het voer aanschuiven”, zegt Aantjes. “Ze mogen zelfs in een drachtige koe het kalfje voelen. Misschien spannend of raar in het begin, maar heel leerzaam. Veel leerlingen zijn nog nooit op een boerderij geweest en deze ervaringen nemen ze mee voor de rest van hun loopbaan.”

Duurzame bedrijfsvoering

Boer Aantjes heeft 110 melkkoeien met bijbehorend jongvee. Hij wil zelf de komende jaren ook duurzame investeringen doen door de emissie vanuit de stal terug te dringen en in te zetten op biodiversiteit. “Wat ik nu doe is reststromen uit de humane voedingsindustrie aan de koeien voeren, zoals bierborstel, perspulp van suikerbieten en aardappelsnippers uit de frietfabriek. Daar maken we hier melk en vlees van. De consument vraagt duurzaamheid van ons en dan kun je als veehouder niet achterblijven.”

Docent Madern heeft het initiatief genomen om het nieuwe groene keuzevak ‘Duurzame melkveehouderij’ te ontwikkelen. Hij trekt hiervoor samen op met collega Mascha van Laarhoven. Madern: “Vraagstukken rondom duurzaamheid vragen een andere manier van denken. Onze generatie is echt opgegroeid met de productie verhogen. Een van de uitdagingen in deze tijd is ook om aan verbreding te denken, zoals boeren die het landschap beheren. Zeker de veengronden in de Alblasserwaard zijn heel geschikt om koeien op te houden, waarmee je voedselvoorziening en andere maatschappelijke uitdagingen combineert. De sector moet meebuigen en nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. Daar bereiden we onze leerlingen op voor.”

Doorstromen naar mbo

Het nieuwe keuzevak komt vanaf februari 2022 beschikbaar voor vmbo-leerlingen. Het heeft de goedkeuring van het onderwijsministerie OCW en de lesstof komt daarmee de komende tijd beschikbaar voor alle vmbo’s in Nederland. Het nieuwe keuzevak heeft een vakcode, dus het mag meetellen als onderdeel van het examen. “Leerlingen met een basisberoepsgerichte leerweg kunnen met een aangepast programma ook naar de mbo-opleiding veehouderij (niveau 2) en daarna doorstuderen.”

"Vraagstukken rondom duurzaamheid vragen een andere manier van denken"

Praktijkdocent Van Laarhoven: “Het keuzevak is voor mij het vertrekpunt voor de leerlingen om zich door te kunnen ontwikkelen tot de melkveehouders van de toekomst. Met het lesboek willen we de brug slaan tussen het vmbo en het mbo, dit is gelukt door mijn eigen kennis te vertalen in teksten die van betekenis zijn voor vmbo-leerlingen.”

Inbreng door de beroepspraktijk

Naast het verzorgen van jongvee, kunnen leerlingen na het keuzevak ook weidegang inplannen en rekening houden met insecten, weidevogels en bloemen. Daarnaast krijgen ze zicht op welke maatregelen bijdragen aan de reductie van broeikasgassen en hoe ze de gezondheid en het welzijn van het melkvee verbeteren. 

>> Naar het keuzevak duurzame melkveehouderij

Voor de ontwikkeling van het keuzevak heeft docent Madern, zelf ook begrazingsboer, contact gezocht met melkcoöperaties. “Zij weten als geen ander hoe de melkveehouderij zich naar de toekomst toe ontwikkelt en wat zij van hun boeren vragen. Dat gaat om een breed pallet van maatregelen: van de klimaatopwarming als gevolg van de veehouderij terug te dringen tot het hebben van een opgeruimd erf.”

Actuele informatie

Het platform Duurzame Zuivelketen is een belangrijke bron om de meest actuele informatie toe te voegen aan het lesprogramma. Daar staat allerlei informatie over grondgebonden bedrijven, antibioticagebruik, verantwoorde soja, huisvesting en een gezonde melkketen. “Onze leerlingen zijn heel praktisch ingesteld dus dat vertalen we naar praktisch lesmateriaal, zoals een soort domino waarin ze informatiekaarten aan elkaar moeten koppelen. Of we gaan in de praktijk kijken hoe de boer te werk gaat”, zegt Madern.

"De sector moet meebuigen en nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. Daar bereiden we onze leerlingen op voor."

Doen, luisteren, proeven en ruiken; veel is ingericht op ervaringsgericht leren, merkt de docent op. ‘Leerlingen die thuis een melkveehouderij hebben, weten best dat koeien een bepaalde tijd geen melk geven –droog staan- voordat ze afkalveren. Maar waarom dat is, voor een goede uiergezondheid bijvoorbeeld, dat leren ze nu.’

Ottoland heeft voor het keuzevak tekstschrijver Marcella Spithoven-Sleeuwenhoek ingeschakeld om de leerlingen te enthousiasmeren: “Klimaatneutraal, ammoniakreductie, broeikassen, biodiversiteit…. Je hoort er veel over op tv en internet. Wat heeft dit met het boerenbedrijf te maken? Nou, alles! Alle bedrijven, dus ook de boeren, moeten beter voor het milieu zorgen. Dat gaat niet zomaar. Maar met de juiste maatregelen maak je jouw toekomstige melkveebedrijf milieuproof!”, zo luidt de boodschap.

"Met de juiste maatregelen maak je jouw toekomstige melkveebedrijf milieuproof!"

De veehouder beleeft zelf veel plezier aan het samenwerken met de leerlingen. “Goedkope knechtjes zijn het niet, hoor. De fanatieke leerlingen kunnen inderdaad veel werk verzetten, maar ik krijg ook de boefjes over de vloer die met het hooi gaan spelen.”