Niet meer wachten met de transitie naar ander voedselsysteem

Tekst: Mirjam Kuggeleijn
Foto’s: Herenboeren Nederland (Mark van Stokkum en Fleur Born)

Dit artikel verscheen eerder in H@P Magazine, een uitgave van het praktijkcluster Food van CIV Groen.

We ontmoeten Geert bij De Kleine Aarde in Boxtel. Nu nog een verlaten complex met kassen en gebouwen die best een likje verf kunnen gebruiken. Maar over niet al te lange tijd bruist het hier van de activiteiten.

Natuurlijk praten we eerst over zijn grote succes: Herenboeren Nederland telt nu 14 producerende boerencoöperaties en de verwachting is het er aan het eind van dit jaar 22 zijn. Op een Herenboerderij zijn consumenten zelf eigenaar en werken zo veel mogelijk mee op de boerderij. De korte keten, de community, consumenten die weten waar hun voedsel vandaan komt, het zijn de succespijlers van Herenboeren. Er zijn nog bijna 30 Herenboerderijen in oprichting.

Geert, hoe is jouw belangstelling voor natuurinclusieve landbouw en biologische teelt ontstaan?

“Eigenlijk wilde ik bioloog worden, maar ik koos voor de meer praktische agrarische opleiding aan HAS Hogeschool. Daar kwam ik erachter dat er eigenlijk heel weinig ruimte was voor ecologie en natuur in de opleiding. Ik was een soort stoorzender in de klas die hier steeds weer vragen over stelde haha. De lessen gingen toen vooral over: hoe kun je specialiseren, opschalen en tegen zo weinig mogelijke kosten voor de wereldmarkt produceren. Terwijl ik dacht: hoe zit het met de bodem, water, de natuur?”

“Bij mijn eerste werkgever LTO ontdekte ik daarna dat het gros van de boeren in Nederland weinig tot niets verdient. Niet omdat er niet genoeg geld in de sector omgaat, maar omdat er zo veel schakels zitten tussen grond en mond. Waarom zit Nederland gevangen in een systeem, dat slecht is voor boer én natuur?, vroeg ik me af.”

"Duurzaam voedsel moet voor iedereen bereikbaar zijn"

Met Herenboeren heb je die keten een stuk korter gemaakt.

Geert: “Ja het werkt. Mijn droom is nog steeds dat heel Nederland Herenboer wordt. Maar ik realiseer me tegelijkertijd dat het niet haalbaar is om iedereen elke zaterdag op zijn fiets langs de boerderij te laten rijden voor een voedselpakket. Plus: het vinden van grond voor herenboerderijen is een grote uitdaging. Er is een groter en diverser aanbod nodig. Duurzaam voedsel moet voor iedereen bereikbaar zijn. De prijs van biologisch voedsel in de supermarkt moet omlaag en de opbrengst van de boer omhoog. Het bestaande systeem van voedselproductie moet veranderen, liefst zo snel mogelijk. We kunnen het ons niet permitteren om af te wachten.”

Moeten ze in Den Haag hiervoor niet aan de slag?

“Jazeker, veel wet- en regelgeving staat deze transitie nog in de weg. Daarom hebben we in 2019 ook de Boerenraad opgericht. De Boerenraad is een club voor en door boeren, gericht op oplossingen. Oplossingen van problemen waar boeren iedere dag tegenaan lopen en die hen belemmeren op hun weg naar natuurinclusieve landbouw. Oplossingen voor knellende wetgeving, toegang tot grond, toegang tot nieuwe kennis, onderwijs en onderzoek, financiering van de transitie en de positie van de boer in de keten. We hebben aan tafel gezeten met Remkes en zitten ook aan tafel bij de gesprekken voor het landbouwakkoord. Maar dit zijn lange processen. Ik kan het niet aan mijn kinderen verkopen om verder niets te doen, ik wil NU aan de slag."

Vertel, wat zijn je plannen?

“We gaan transitiehubs creëren. Een plek die voor iedereen veilig voelt om te werken aan dit vraagstuk. Het worden communities waar kennisuitwisseling plaatsvindt en men elkaar kan ontmoeten. Waar voedsel centraal staat. Mensen op ontspannen manier met elkaar kunnen praten. Vanuit vertrouwen en interesse op zoek naar de oplossingen.
De Kleine Aarde in Boxtel wordt de eerste van ‘De Plaatsen’, zoals we ze gaan noemen. Een ‘Plaats’ was vroeger een kleine community van drie boerderijen, die elkaar ondersteunden en kennis uitwisselden. Met agrariërs, wetenschappers, maar ook kunstenaars en anderen. Vanuit tal van disciplines gaan we hier zoeken naar andere manieren om te boeren en nieuwe verdienmodellen binnen de sector.
We richten ons primair op de twee uitersten van de keten: de boer (grond) en de consument/burger (mond). Wat leeft er bij hen, welke vragen hebben ze? We verbinden ze aan elkaar. Het wordt laagdrempelig; denk bijvoorbeeld aan diners met lokaal eten, waarbij een agrariër aanschuift bij de dis.”

"Kennis is essentieel om de transitie te bewerkstelligen"

Eerder vertelde je al hoe belangrijk toegang tot kennis is, hoe gaan jullie dat organiseren in de hubs?

“Kennis is essentieel om de transitie te bewerkstelligen. Er is ontzettend veel kennis, je moet ‘m alleen nog maar ontsluiten. We betrekken 25 wetenschappers in dit nieuwe project. Onderwijsinstellingen Yuverta, HAS Hogeschool, Fontys en Avans Hogeschool zijn aangesloten, onlangs tekenden we met elkaar een kennismanifest. De Kleine Aarde gaat zich verder ontwikkelen als een praktijkgerichte onderzoeksfaciliteit en hybride leeromgeving. Maar ook zijn er 25 waterschappen aangesloten, juristen, diverse ketenpartijen (zoals de toeleverancier van HAK groenten) en de Rabobank en Triodos doen mee. Echt een heel diverse club, want oplossingen komen vaak uit de meest verrassende hoek. We gaan in totaal 6 ‘De Plaatsen’ oprichten, verspreid over Nederland. Gericht op vraagstukken die daar in de regio spelen.”

"Durf te benoemen dat de toekomst van food anders zal zijn"

H@P Magazine is voor iedereen die betrokken is bij innovatief food onderwijs in het mbo. Wat zou je de lezers mee willen geven?

Geert: “De transitie naar een ander voedselsysteem, die moet er komen. Ik hoop dat iedereen die urgentie ziet. Wat kun je als docent hier aan bijdragen? Durf te benoemen dat de toekomst van food anders zal zijn. Adresseer de maatschappelijke uitdagingen. Ga zelf ook op zoek naar nieuwe kennis, verbind je met de voorlopers in de praktijk. Van harte welkom straks in De Plaatsen! Ik hoop dat food studenten een ‘open mind’ ontwikkelen. Nieuwsgierig zijn naar de mogelijkheden, want dat zijn er veel. En er mee aan de slag gaan. Wat ga JIJ anders doen?