Jubilerend Groenpact: stevig netwerk, uitdagende agenda en met de voeten in de klei

Publicatiedatum: 8-02-2022

Tekst: Michiel Elands
Foto’s verkregen van de geïnterviewden

Of het nu gaat om de waterkwaliteit, het klimaatvraagstuk, de leefomgeving of het stikstofdossier: de maatschappelijke uitdagingen zijn groot. “De opgaves waar we voor staan zou ik nog breder willen trekken met thema’s als een gezonde leefstijl en een duurzame voedselproductie”, zegt Annie de Veer, directeur Strategie, Kennis en Innovatie van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. “Voor al die vraagstukken wil je mensen opleiden en bijscholen, van de primaire agrarische sector tot het eindpunt van de voedselketen met daarbij alle toeleveranciers.”

Annie de Veer, directeur Strategie, Kennis en Innovatie van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

De groene sector speelt de komende jaren een sleutelrol in het oplossen van de lokale, regionale, landelijke en internationale vraagstukken. Het ministerie roemt de samenwerking tussen onderwijs, werkgevers, werknemers en overheid in het Groenpact. “We zien het echt als een gezamenlijke aanpak waarbij Groenpact steeds meer erkend wordt als kennispartner voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie”, verwoordt De Veer. “Het is zaak om daarop voort te bouwen en up to date-kennis in de praktijk te laten landen. Het is alle hens aan dek.”

"Groenpact wordt steeds meer erkend als kennispartner voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie"

Kennisdoorstroom

Kennisuitwisseling is en blijft een van de speerpunten van Groenpact, zegt scheidend voorzitter Bastiaan Pellikaan. Hij ziet dat met de jarenlange samenwerking veel in beweging is gezet in het groene onderwijs. Als voorbeelden noemt hij de verdere ontwikkeling van Groen Kennisnet als kennisplatform voor de groene sector en de oprichting van Centers of Expertise (CoE Groen) en het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV Groen). “Het bedrijfsleven is heel goed aangehaakt. Daardoor landen ontwikkelingen en innovaties vanuit bedrijfsleven direct in het onderwijs. Heel veel neuzen staan dezelfde kant op.”

Bastiaan Pellikaan, voorzitter College van Bestuur van Aeres en scheidend voorzitter van Groenpact.
Hij heeft op 26 januari het stokje overgedragen aan Jan van Iersel, voorzitter College van Bestuur van Van Hall Larenstein.

Onderzoeksgeld vanuit het ministerie, het bedrijfsleven en het onderwijs werkt als katalysator, ziet Pellikaan. “We vergelijken Groenpact weleens met een fruitschaal waar je waardevolle dingen uit kunt pakken. Je zou het ook kunnen zien als een paraplu die bescherming, agenderingen, samenhang  en afstemming biedt aan alle onderdelen en participanten van het Groenpact.”

"Het bedrijfsleven is goed aangehaakt. Daardoor landen ontwikkelingen en innovaties vanuit bedrijfsleven direct in het onderwijs. Heel veel neuzen staan dezelfde kant op.”

Resultaten uit onderzoek

Vooral de intensieve afstemming tussen vmbo, mbo, hbo en universiteit is een sterke troef, benadrukt Arthur Mol, Rector Magnificus van Wageningen University. Net als de nieuwe verbindingen die tussen onderzoek en onderwijs gelegd worden. “Resultaten van ons onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe teeltsystemen voor planten, willen we zo snel mogelijk in de leerprogramma’s op het mbo en hbo hebben.” De samenwerking van practoren, lectoren, wetenschappelijk medewerkers en professoren is volgens Mol een belangrijke route.

Voor Mol is het dan nog wel een punt van zorg dat veel bedrijven in de land- en tuinbouw niet meer collectief in onderzoek investeren, zoals vroeger via de Productschappen gebeurde. Ook ziet hij dat andere universiteiten en hogescholen thema’s uit de groene sector in het studieprogramma opnemen, waardoor versnippering dreigt. “Hoe meer het is uitgewaaierd, hoe complexer het speelveld wordt, en hoe moeilijker hoge kwaliteit is vast te houden”, analyseert Mol.

Arthur Mol, Rector Magnificus van Wageningen University

Daarnaast staan de onderwijsinstellingen voor de uitdaging om verder te digitaliseren, zodat elke student makkelijk kan doorstromen in het onderwijs. Mol: “Daarnaast moeten we oog hebben voor de allernieuwste ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van virtuele en ‘augmented’ reality, VR en AR. Het is onze collectieve verantwoordelijkheid om de beste arbeidskrachten van de toekomst op te leiden.”

"Resultaten van ons onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe teeltsystemen voor planten, willen we zo snel mogelijk in de leerprogramma’s op het mbo en hbo hebben."

Leven lang ontwikkelen

Veel zorg en aandacht gaat uit naar de arbeidsmarkt in de groene sector. Zowel bij de overheid, het onderwijs, de werkgevers en de werknemers die de ervaren vakbondsbestuurder Wilma Daams aan de Groenpact-tafel hebben. Volgens Daams gaat het niet alleen om het aantrekken van gekwalificeerd personeel, maar evengoed over de doorstroom en ontwikkelmogelijkheden van werknemers. Of zelfs uitstroom naar andere deelsectoren, binnen en buiten het groene domein, omdat de automatisering oprukt of omdat het werk in de primaire agrarische sector verandert.

Daams, die leden van vakbonden CNV en FNV als achterban heeft, vraagt speciale aandacht voor ‘de onderkant van de arbeidsmarkt’ en met name de positie van arbeidsmigranten. “In de basis willen alle werknemers hetzelfde: een goed salaris, goede arbeidsomstandigheden en doorstroommogelijkheden. Dat vraagt zeker in de groene sector om een stem van werknemers die goed gehoord wordt en breed opgeleide mensen.”

Vakbondsbestuurder Wilma Daams

Daams is dan ook blij met de Groene Denktank binnen Groenpact, waarbij deskundigen inzicht geven in de dynamiek op de arbeidsmarkt. En de Groene Monitor, waarbij voor het eerst zicht komt op wat er in de volle breedte van de arbeidsmarkt in de groene sector gebeurt. “Daarbij moeten wij als bestuurders ook de boer op, wil ik steeds van mijn achterban horen wat de belangrijkste vraagstukken zijn en zullen we onze koers moeten bijstellen.”

Helicopterview

Veelgehoorde kritiek op Groenpact is dat het samenwerkingsverband traag uit de startblokken is gekomen en vooral ‘hoog over’ functioneert, op soms grote afstand van de praktijk. ‘Daar is in principe niks mis mee’, reageert Jaap Bond, die als boegbeeld van de sector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, is aangehaakt. “Met alle uiteenlopende vraagstukken en de diversiteit in het groene bedrijfsleven is het juist goed om een helikopter in de lucht te hebben. Dan kun je vervolgens  aanhaken bij wat in het bedrijfsleven en onderwijs al goed gaat en ingrijpen als dubbel werk wordt gedaan. Daarnaast hebben we als pact slagkracht en toegang tot alle betrokken ministeries.”

Jaap Bond, Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen

Het netwerk vasthouden en de gereedschapskist uitbreiden, is volgens Bond het devies voor de komende vijf jaar. “Hoe zorgen we dat jong talent aanhaakt en dat de groene sector ook een veel positiever imago krijgt, daar liggen belangrijke uitdagingen. Het economische belang voor Nederland, alle innovaties in de sector en het toenemende belang van thema’s als voedsel, milieu en klimaat moeten we overbrengen aan de medewerkers van de toekomst.”

Groenpact ontwikkelde de groene werelden, met handvatten voor onderwijs en bedrijven. Sectoren en bedrijven moeten ook zelf de handschoen oppakken om werknemers aan zich te binden, vindt Bond. Als inspirerend voorbeeld noemt hij de plantenveredeling en zaadtechnologie die zich in Noord-Holland heeft gebundeld in Seed Valley om nieuwe werknemers op te leiden en te enthousiasmeren. “Alle vacatures kunnen nu vervuld worden en er is zelfs een hoogleraar zaadverdeling. Deze werkwijze kan een prima blauwdruk zijn van de toekomstige rol van Groenpact.”

"Met alle vraagstukken en de diversiteit in het groene bedrijfsleven is het goed om de helikopterview van Groenpact in de lucht te hebben"

Ook Dirk Duijzer, boegbeeld van topsector Agri&Food, ziet dat arbeid lange tijd een ondergeschoven kindje is geweest in de groene sector. En met de snelle robotisering, automatisering en digitalisering staan weer nieuwe veranderingen op het menu. “De tuinbouw vraagt nu om data-analisten, wie had dat twintig jaar geleden kunnen denken? Samenwerken klinkt vaak abstract, maar als je op een proefveld staat of op een stageplaats komt, is de praktijk ineens heel dicht bij.”

Dirk Duijzer, topsector Agri&Food

Blijven investeren en vernieuwen is het devies van Duijzer. En te allen tijde zorgen dat de jongeren aan tafel zitten, zegt het boegbeeld die het bestuurlijke stokje graag de komende jaren doorgeeft. “Als we thema’s als een betere leefomgeving en klimaat op tafel leggen, lopen daar heel veel jongeren die niet binnen de groene omgeving zijn opgegroeid wél warm voor”, ziet Duijzer.

Lianne de Bie is als directeur van Slow Food Youth Network aangesloten. “Met ons netwerk van studenten en jonge professionals zetten we ons in voor gezond, duurzaam en eerlijk eten. Juist bij deze groep is Groenpact nog relatief onbekend, terwijl die verbinding tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven met de maatschappelijke opgaven zo belangrijk is.”

"Als we thema’s als een betere leefomgeving en klimaat op tafel leggen, lopen daar heel veel jongeren die niet binnen de groene omgeving zijn opgegroeid warm voor"

Met name op een thema als onderwijsvernieuwing slaat De Bie aan: “Hoe geven we dat handen en voeten? Wij pleiten voor het veranderen van ons voedselsysteem.  Hoe gaan we dat over de hele keten en integraal doen? Van het tegengaan van voedselverspilling tot het verbeteren van de positie van seizoensarbeiders, van de boer op het land tot aan de chef in de keuken.”

Lianne de Bie, directeur SFYN

Meer bekendheid

Voor De Bie, sinds kort ook programmamanager van het Jongerenplatform van Groenpact, is meer bekendheid dan ook een van de aandachtspunten voor de komende jaren. “Wil je jongeren bij Groenpact betrekken dan moet ook duidelijk zijn wat de samenwerking voor hen relevant maakt”, adviseert ze. “Onze achterban is dynamisch, wil snel resultaat zien en weet nog niet precies wat ze over vijf jaar doet. Met de bestaande organisaties binnen Groenpact kunnen we meer synergie vinden, is mijn overtuiging.”

“Boeren en tuinders voelen zich gesteund met de opleidingsroutes die aansluiten bij de praktijk”, zegt Eric Douma,  portefeuillehouder Ondernemerschap & Onderwijs bij LTO Nederland. “Ik zie mezelf dan als het oliemannetje die alle sectoren op alle niveaus wil bedienen met een antwoord op hun kennisbehoeftes en arbeidsvraagstukken

“Elkaar stimuleren en enthousiasmeren binnen deze unieke samenwerking vind ik van groot belang”, zegt Douma. “Of jongeren nu het buitenleven omarmen of graag in een warme stal of kas werken, of ze tussen dieren willen zijn of juist planten willen verzorgen. Of je nu een basisopleiding hebt en graag met je handen werkt of je bent hoogopgeleid en wil veel leren; binnen de agrarische sectoren hebben we voor iedereen plaats. We hebben het niet alleen over akkerbouwbedrijven of varkenshouderijen, maar ook over de multifunctionele en verbrede bedrijven die zich op zorg, toerisme of verkoop in de korte keten richten.”

"We zijn blij met de Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV Groen), die steeds beter de aansluiting vinden met de regionale praktijk." 

Eric Douma,  portefeuillehouder Ondernemerschap & Onderwijs LTO Nederland

Douma zegt dat zijn achterban blij is met de Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV Groen) binnen Groenpact, die steeds beter de aansluiting vinden met de regionale praktijk. “Daarnaast omarmen we de filosofie van een leven lang leren. We leiden nu de boeren van de toekomst op en dat is dus ook voor de hightech precisielandbouw.”

Na vijf jaar heeft Groenpact zich in de praktijk inmiddels bewezen. Het i s een stevig netwerk, met de voeten in de klei. Het doorzetten van die samenwerking is essentieel, gezien de agenda en de grote uitdagingen van de toekomst.