Gezocht: stagiair(e)s voor het produceren van meelwormen en krekels

Tekst: Michiel Elands
Foto’s: Shutterstock, geïnterviewden en Femke & Jolien

Jelte Pier Slumb

De 26-jarige Jelte Pier Slump is vijf jaar geleden begonnen met de kweek van meelwormen, in de kelder van zijn studentenhuis in Delft. In zijn tijd als student Levensmiddelentechnologie ging hij al op zoek naar duurzame eiwitvervangers. Nu heeft de jonge ondernemer in het Brabantse Erp een meelwormenkwekerij opgezet, goed voor 1500 tot 2000 kilo dierlijk eiwit per week. De meelwormen houdt hij in bakken, vijftienhoog gestapeld, in een voormalige varkensstal.

"Consumentenacceptatie is een lastig punt: we staan niet te springen om insecten te eten"

Insecten worden nu vooral ingezet als voer voor dieren; van honden tot reptielen en van kweekvissen tot kippen. ‘Maar als halffabricaat zijn ze ook prima geschikt voor menselijke consumptie’, zegt hij. ‘Als meel in pasta, brood of sportrepen of als olie als vervanger voor palmolie waar zoveel bossen voor worden gekapt. We staan aan de vooravond van een grote omslag.’

Maar zover is het nog niet, weet Slump als geen ander. ‘Consumentenacceptatie is een lastig punt: we staan niet te springen om insecten te eten.’ Daarnaast is de kweek een vak apart. ‘We hebben het hier over levende dieren houden. De basis van het kweken is vrij eenvoudig, maar het optimaliseren is lastig en arbeidsintensief.’

Bij Wadudu kweken ze insecten en doen ze onderzoek naar de toepassing hiervan. Femke en Jolien namen een kijkje.

Marktkansen

Een aantal jaren terug heeft Slump de basiscursus Insecten kweken gevolgd, een cursus vanuit adviesbureau NGN in samenwerking met HAS Hogeschool. Hoewel de jonge ondernemer veel geleerd heeft, bleven volgens hem de productontwikkeling en marktkansen onbelicht. ‘Het is een onvolwassen sector met veel nieuwe partijen en een prijs die ineens onder druk kan komen te staan. Als insectenkweker kun je dus niet een-twee-drie een goede boterham verdienen.’

"Insectenteelt is met name voor boeren een alternatief voor de huidige veehouderijsectoren"

 Lara Notten

Lara Notten, consultant van NGN (New Generation Nutrition), herkent zich in dit verhaal. ‘We hebben de cursus in de loop der jaren aangepast en gaan nu aan de slag met businesscases en cijfers. We willen ook transparant zijn over de markt. Insectenteelt is met name voor boeren een alternatief voor de huidige veehouderijsectoren, maar steenrijk zul je er nog niet snel van worden.’

Notten is organisator en gastdocent van de cursus. Ondanks haar jonge leeftijd werkt ze al 5 jaar in de insectenkweek bij grote en kleine kwekerijen en heeft haar eigen kwekerij. Ze kweekte Black Soldier Flies, krekels, sprinkhanen en meelwormen. Nu is het haar missie om een bijdrage te leveren om ‘de sector groot te maken’. ‘Ik ben ervan overtuigd dat dit de komende jaren gaat gebeuren, maar nu is het vooral pionieren.’

Met de groei van de insectenteelt zal ook de behoefte aan kwekers groeien. ‘Zeker met behulp van Europese subsidies kunnen we tientallen kwekers opzetten en we hebben wereldwijd projecten, maar het zal met vallen en opstaan gaan’, schetst Notten. ‘Tegelijkertijd zien we dat technische bedrijven in de markt stappen en de grote voerleveranciers ook, dus het kan de komende tijd snel gaan.’

Slump: ‘De nieuwe sector zal langzaam maar zeker vorm krijgen; van producenten van eieren, afmesters tot verwerkers. Stap voor stap laat de overheid ook meer toepassingen van insecten in diervoeding en voor menselijke consumptie toe. Met name het automatiseren is belangrijk om de kostprijs flink omlaag te brengen.’

Moderne kwekerij

Jan de Laat heeft tweemaal de basiscursus gevolgd en staat op het punt om een krekelkwekerij te starten in een voormalige manegehal in Moergestel. Met hulp van een Finse leverancier en Nederlandse specialisten zet hij de komende maanden een al grotendeels geautomatiseerde farm neer. ‘Zo’n innovatieve tak heeft een beetje smoel nodig en dat kan met een moderne krekelkwekerij.’

Jan de Laat

‘Door de cursus heb ik kennis en inzicht in de cijfers’, verhaalt De Laat. ‘In een bestaand boerenbedrijf kun je relatief snel van start gaan. Dat vind ik ook het mooie aan deze sector: het biedt perspectief voor koeienboeren en varkenshouders, bijvoorbeeld als onderdeel van een multifunctioneel bedrijf. Daarnaast draagt het bij aan een circulaire economie en kan het een nieuwe grootschalige voedselbron zijn voor veel mensen, ook in derdewereldlanden. Dat nog altijd mensen doodgaan van de honger, is natuurlijk belachelijk.’

"In een bestaand boerenbedrijf kun je relatief snel van start gaan"

Volgens Notten is de verdere groei van de wereldbevolking de belangrijkste reden dat de insectenteelt bestaat. ‘Al veertig jaar geleden, toen de eerste insectenteelt op gang kwam, was het voorspelde eiwittekort de belangrijkste motivatie. En dat geldt nog steeds: naast plantaardige eiwitten kunnen insecten daarbij een grote rol spelen.’

Notten verwacht dat consumenten producten op basis van insecten vroeg of laat zullen omarmen. ‘Bij onze opa’s en oma’s stond roomboter op tafel en dat hebben we vervangen door plantaardige halvarines. Ook garnalen zou nooit iemand gaan eten en is nu een van de favorieten van ons kerstmenu’, illustreert de gastdocent. ‘In Zwitserland kost een kilo kippenvlees nu al meer dan 23 euro, dus vanwege de prijsontwikkeling van vlees zullen insecten ook steeds interessanter worden.’

Net als De Laat ziet de NGN-projectleider vooral in vee-intensieve gebieden kansen. ‘Met hulp van stoppersregelingen is de start van een kwekerij ook financieel haalbaar. Zeker voor een nieuwe generatie veehouders die ook agrarisch ondernemer willen blijven, zie ik kansen’, zegt Notten. ‘Maar ook midden in de stad verwacht ik kwekerijen in de vorm van verticale veehouderijen.’

Meelwormenteelt

Regulier onderwijs

De gastdocent hoopt dat de komende jaren ook in onderwijsland de insectenteelt beter op de kaart komt. Als onderdeel van de studies entomologie en toegepaste biologie is de kennisdeling in het hoger onderwijs nu bescheiden. ‘Veel logischer is om insectenteelt op te nemen in het reguliere veehouderij-onderwijs’, vindt Notten. ‘En een insectenlab zoals de HAS Hogeschool heeft, is daarbij een belangrijk hulpmiddel.’

Waar zowel de insectenkwekers als de consultant het over eens zijn is dat kennis delen noodzakelijk is om de sector in de lift te zetten. Notten: ‘Het kan over tal van onderwerpen gaan, zoals ziektes en plagen, maar ook de levenscycli van de verschillende insecten via verschillende practica en bedrijfsbezoeken. Echt zien hoe het gaat, helpt nieuwe kwekers vooruit, is onze ervaring.’

Voor zichzelf ziet De Laat, na een jarenlange loopbaan in de psychiatrische zorg, een rol als verbinder in deze jonge bedrijfstak. ‘Je ziet dat partijen in de markt hun kennis voor zich houden. Daar komen we als sector niet verder mee. Ik wil juist samenwerken en ook mijn eigen kwekerij openstellen. Veel ondernemers zitten in een veranderingsproces en daar moet ook aandacht voor zijn; de mens achter de kweker, afnemer of leverancier.’

Naast onderwijs vinden de Brabantse ondernemers praktijkervaring onontbeerlijk. Jan de Laat wil bij zijn kwekerij graag een ‘fieldlab’ neerzetten waar partijen samenkomen en kennis gedeeld kan worden. ‘Vooral de afzetmarkt richting menselijke consumptie is nog werk en de winkel.’ En Slump zet graag zijn deuren op voor stagiair(e)s die in Brabant praktijkervaring willen opdoen.

Insecten kweken: hoe doe je dat?

HAS Hogeschool en NGN verzorgen gezamenlijk een basiscursus insecten kweken. Hoe moet je insecten huisvesten? Wat zijn de beste condities om ze te kweken en hoe zorg je ervoor dat er geen ziektes en plagen de kop opsteken? Welke voeding zorgt voor optimale groei bij welke specifieke insectensoort?

De bedrijfsopleiding gaat ook dieper in op de huidige wet- en regelgeving rond het kweken van insecten en wat de kosten en opbrengsten zijn. Verschillende insecten passeren de revue: de buffaloworm, meelwormen, krekels, sprinkhanen en de Black Soldier Fly. Op 22 april start een nieuwe cursusronde.